Sizi bilmem ama ben, makarnayı çok severim. Kan şekerinin dengelenmesine yardımcı, B vitamini takviyesi sağlayan, kas ve kemik sağlığı açısından faydalı olan makarna, aynı zamanda tok tutması, tek başına veya yan yemek olarak pek çok sos ve malzeme ile birlikte tüketilebilmesi, enerji vermesiyle lezzetli ve keyifli bir öğün .
Makarna ve bisküvi ihracatında başarılara imza atan Türk ihracatçıları 2023 yılında 1 milyar 466 milyon dolarlık un ve 911 milyon dolarlık makarna ihracatı gerçekleştirdi.
Bugün efsane cıngılı ile akıllarda yer eden Oba Makarna'nın Hendek üretim tesislerindeki patlamayı örnek alarak ,herhangi bir işletmede tetiklediği sigorta türleri , bir işletmenin sigorta programını tasarlar veya değerlendirirken paylaşılan bilgilerin nasıl yorumlanması gerektiği ile halka açık şirketlerin halka arz esnasında paylaşılan detaylı raporlarında sigorta korumalarına dair analizlerin yer almamasına değineceğim.
Halka açık şirketler, yatırımcılarının incelemesi her türlü faaliyetlerini düzenli faaliyet raporları ile yayınlar. Bu yazıyı hazırlarken, sigorta programını hazırlarken faydalandığımız bilgilere örnek olması için, çok yeni bir olay olduğundan Oba Makarna internet sitesinde yer alan yatırımcı ilişkileri menüsündeki raporlardan, bilgilerden ve basında çıkan haberlerden alıntılar yaptım. Yoksa konumuz Oba Makarna ve sigorta programının analizi değil.
Firma Bilgileri;
1966 yılında Gaziantep'te faaliyete başlayan Oba Makarna, Gaziantep ve Sakarya'daki 238.000 m2' lik entegre üretim tesislerinde 1200'e yakın çalışanıyla, günde 2.870 ton buğday kırma ve 1900 ton makarna üretim kapasitesiyle 2023 yılında 23,4 Milyar TL satış yapmış ve Fortune Türkiye ilk 500 şirket arasında 117. sırada yer almış. 01.03.2024 tarihi itibariyle hisselerinin yaklaşık %20'lik kısmı Borsa İstanbul’da işlem görmeye başlayan Oba Makarna. Küresel makarna ticaretinde de %7,4 payı ile önemli bir oyuncu. 2023 yılında %29 artışla 394,6 milyon dolarlık ihracat geliri ile TİM’in “Türkiye’nin ilk bin ihracatçısı 2023” araştırmasında yine sektör lideri seçildi. Hububat, bakliyat, yağlı tohumlar ve mamulleri sektörünün en çok ihracat gerçekleştiren şirketi oldu.
Olay
Oba Makarna'nın Sakarya Hendek fabrikasından 15.09.2024'te büyük patlama haberi geldi. Bu patlamada bir çalışan hayatını kaybederken, 30'a yakın çalışan da yaralandı. Oba Makarna Kamuyu Aydınlatma Platformu'na (KAP) ve basına yazılı açıklamalarını yaptı.
Sebebi araştırılan patlama üretim tesislerine de zarar verdi. Çıkan yangın sonrasında tesisin 3-6 ay arası üretiminin duracağı da yine açıklamalar arasında yer alıyor.
Risk Adresi
100'den fazla ülkeye yaptığı çeşitli ürünleriyle Türkiye'nin dünya markalarından biri olan Oba Makarna'nın 50 bin m2’lik alana kurulu Hendek'teki entegre üretim tesisi günlük 3.000.000 paket noodle ve 300.000 adet bardak noodle kapasitesi ile Türkiye’nin ve Avrupa’nın en büyük noodle üretim tesisi ünvanını taşıyor.
Yıllık 450.000 ton buğday kırma kapasitesi yıllık kapasitenin %42'si, ve yıllık yaklaşık 174 bin ton makarna üretiminin %25'i bu tesiste üretiliyor. 2023 yılında bu tesise yaklaşık 288 Milyon TL yatırım yapılmış. Tesislerin stokları ağırlıklı buğday.
Finansal bilgiler
2024 1. çeyrek faaliyet raporunda, şirketin ürün bazında yurtdışı ve yurtiçi satışların kırılımı tablodaki gibi: Oba Makarna ihracat ağırlıklı bir şirket. Hendek tesisinin satışlardaki payına raporlarda rastlayamadım.
Halka arz öncesinde hazırlanan raporlarda, ilk 10 müşterinin üretimin yaklaşık %52'sini oluşturduğunu, kalan %48'in 905 müşteriye dağıldığı görülüyor. Tedarikçilere baktığımızda ilk 10 tedarikçi toplam tedarikin %37'sini oluşturuyor.
Haberler
Patlamadan sonra basında da yer alan haberlere göre;
Halka açık olan Oba Makarna'nın (OBAMS) hisseleri borsada geçici olarak işleme kapatıldı.
Patlamanın sebebini bulmak için ekiplerin çalışmaları devam ederken aralarında fabrika sahipleri ve yöneticilerin de bulunduğu 7 şüpheli ifadeye çağrıldı, 6'sı gözaltına alındı ve Fabrika Müdürü olduğu belirtilen çalışan (1 kişi) tutuklandı.
Oba Makarna'nın KAP'a verdiği bilgi, kar kaybı dahil yeterli sigorta korumaları olduğu, sigorta şirketinin hasar tespit ve ekspertiz çalışmalarının devam ettiği, hasar tutarının daha sonra paylaşılacağı , üretimin Gaziantep'te kesintisiz devam edeceği yönünde. Bu açıklamanın ardından, Borsa İstanbul 17 Eylül itibariyle hisselerin işleme açılmasına karar verdi.
Sigorta Boyutu;
Başta da belirttiğim gibi sigorta boyutu Oba Makarna'nın sigortaları ile ilgili değil, bu bilgi elimizde yok, olsa bile izinleri olmadan kesinlikle paylaşılamaz. Bu kısımda daha önce İnegöl yangınlarında olduğu gibi sigorta açısından önemli olan kapasite, hasılat, stoklanan emtianın özellikleri, endüstriye özel yangın riski, zarara neden olan olay ve sonrasında yaşananlar ana başlıklarında ve sunulan raporlarda bulunan bilgilerin neden önemli oldukları ve bu durumlarda devreye giren sigorta türlerinden bahsedeceğim.
Sabit Kıymet ve Kar Kaybı
Tahıl endüstrisi, depolanan emtianın özelliği ve yangının hızlı yayılan ve yok edici sonuçları nedeniyle yüksek risk grubunda yer alıyor.
Tesislerin stokları ağırlıklı buğday. Tahıl işleme endüstrisi söz konusu olduğunda, tahılın kendi kendine yanma özelliği nedeniyle, tahıl yangınları ve tahıl patlamaları yaralanma, ölüm ve maddi hasarın bir numaralı nedenidir. İşletme büyüdükçe ve belirli bir tesiste işlenen tahıl miktarı arttıkça, yangın ve toz patlamaların olasılığı yükselir. Yangın riskinin yanı sıra silolar çeşitli gazlar üretir ve bu tür gazlar aşırı solunduğunda çok kısa süre içinde etkisini gösterir ve ölümlere neden olabilir. Yangın önlemleri siloların tipine göre özel tasarlanmış sistemlerdir. Başta can güvenliği ve insan sağlığı olmak üzere, tahıl depolama ve işleme tesislerinde havalandırma, ısı kontrolü, ölçüm gibi pek çok riski gözleyen, engelleyen ve yöneten sistemin aktif ve aksaksız çalışması gerekir.
Sigorta şirketleri bu tür tesisleri sigortalamadan önce risk önlemlerinin kendi risk kabul esaslarına göre kontrol ediyorlar (Risk Teftiş). Bu kontrol sonrasında ise önemli ve öncelikli risklerin gerçekleşmesi durumundaki sigortalı olma koşullarını, önerilerini ve özel şartlarını belirliyorlar. Ekspertiz ve hasar tespit çalışmaları devam ettiğinden, patlamanın nedeni kesinleşene kadar sigortanın hasara nasıl cevap vereceği konusunda tahminde bulunmak için erken.
Hasar eksperi uzmanlarla birlikte yangının çıkış nedeni, yangın önlemlerinin durumu, ISG prosedürleri, yangın anında silolarda bulunan stok miktarı, tesiste eksik/aşkın sigorta tespiti, kar kaybı sigorta bedelinin kontrolü için geçmiş yıllar ciro tespitleri, kar kaybı tazminat süresinin ve bedelinin yeterliliği gibi başlıklar için poliçe incelemesini yaparken, yangından zarar görmüş stokların boşaltılması ve imhasıyla ilgili masraflar, onarım, tamir, temizlik, yeniden yapım ve tedarik gibi hasarın telafisine yönelik hizmet ve mal satın alma araştırmaları da eş zamanlı olarak devam edecek.
Patlamanın olduğu tesisteki duruş müddetince sözleşmesel yükümlülüklerin zamanında yerine getirilmesi için diğer tesis kapasitesi artacak, bu da kar kaybının yanında, artan çalışma maliyetlerine sebep olacak.
Bu üzücü olayda, son duruma gore 5 çalışan hayatını yitirdi, 30 çalışan da yaralandı. Bedeni zararlar nedeniyle şirkete ileride açılabilecek tazminat davaları ve SGK rücularında İşveren Mali Sorumluluk sigortası devrede olacak. Daha önce İşveren Sorumluluk sigortasında dikkat edilmesi gerekenleri yayınlamıştım. Şirketlerin limit ve kapsam olarak uygun bir sigorta korumasının olması, birden fazla kişiyi etkileyen bu tür olaylarda önem kazanıyor.
Yangın ve infilak olayları neticesinde üçüncü şahısların uğrayabileceği bedeni ve maddi zararlar, genel şartlara göre ancak poliçede belirtilirse teminata dahil edilebiliyor (Genel Şartlar Madde 3- B-Ek Sözleşme İle Teminat Altına Alınabilecek Haller /3 - Zelzele, seylap, su basması, çığ, heyelan, yanardağ indifaı, infilak, yangın, duman, sis, buhar ve su yüzünden uğranılan zarar ve ziyandan doğan mali mesuliyet).
Elektronik Cihaz
Eğer ayrıca yapılmış bir elektronik cihaz sigortası varsa devreye girecektir. Yoksa ve elektronik cihazlar toplam sigorta bedeline dahil edilmişse, bu durumda sabit kıymet sigortası devreye girecektir.
Diğer- Varsa hayatını kaybedenler ve ömür boyu maluliyet oluşturabilecek yaralanmalar için hayat ve ferdi kaza sigortaları, olay esnasında sahada bulunan motorlu taşıtların kasko sigortaları, açık alanda depolanan stoklar için sabit kıymet sigortası, nakliyat sigortaları.
Neticelendirilmesi zaman alacak, son derece detaylı çalışma ve hesaplamaların yapılacağı büyük bir hasar.
Analizler
Oba Makarna'nın kar kaybı dahil tam kapsamlı sigorta korumasının olduğuna ilişkin açıklaması borsadaki hisse sahipleri, tedarikçileri ve müşterileri açısından son derece güven verici oldu. Kar Kaybı sigortasının içeriğini ve önemini seri olarak paylaşmıştım hatırlarsanız. Özelikle halka açık şirketlerde borsada istikrar sağlamada kritik önem taşıyan bu teminat, pazar payını korumak için yapılacak artan çalışma masrafları, Ar-Ge gibi faaliyetlerin kesintisiz devam etmesi, çalışanların ücretlerinin ödenerek, bu kısa süreli durmanın, fabrika sayesinde geçinen binlerce insanın kaygılarını azaltması, yaratacağı toplumsal fayda açısından da çok kıymetli.
Dikkatimi çeken önemli bir eksikliği paylaşmak istiyorum. Bu olayı araştırırken, özellikle halka açık şirketlerdeki risk yönetimi başlıklarına göz attım. Faaliyet raporlarında sigorta poliçelerine dair notlara rastlamadım. Oba Makarna'nın halka arzı esnasında da finansallarla ilgili sayfalarca raporlar, öngörüler yazılmış, kalem kalem mali tablolar konmuş.
Firmanın 2023 faaliyet raporunda riskler ve yönetim organının değerlendirilmesi maddesinde, şirketin riskleri izleme ve engelleme komite hazırlıkları, ağırlıklı olarak finansal ve satış risklerinden oluşuyor. Şirketin 2024 1. çeyrek raporunun 6 maddesinde riskler, finansal olan ve finansal olmayan riskler olarak kategorize edilmiş. Finansal olmayan riskler başlığında "Operasyon ve Yasalara Uyum Riski ile Hisse Senedi Pazar Riski" yer alıyor.
Açıkçası bu durum hemen hemen tüm halka araz ve yatırımcı raporlarında geçerli diyebiliriz. Halka açık şirketlerin büyük çoğunluğunda durum böyle. Konu para pul, hisse değeri, döviz, emtia fiyatları olunca sayfa sayfa analizlerle dolu raporlarda, operasyonel risklerin transferinde önemli bir araç olan sigorta analizine neredeyse rastlanmıyor. İstenseydi, bu bilgiler de elbette eklenirdi.
Geçtiğimiz haftalarda TSB Başkanı Uğur Gülen'le sohbetimizde de bu son derece önemli analizin eksikliğine dikkat çekmiştik. Sustainability (Sürdürülebilirlik) raporları daha temiz ve yaşanabilir dünya ile ilgili pek çok "yeşil" aksiyonu içerirken, sigortadan nedense pek az bahsediliyor. Raporlarda şirketlerin gereken sigortaları yaptırdığı bilgisi yer alsa da, kapsamın şirketin risklerine ve ihtiyaçlarına uygunluğuna dair bir analiz (due dilligence-DD) yer almıyor.
Finansal analizler, söz konusu şirket üretim ve satış yapabildiği müddetçe anlamlı.
Uzun yıllar boyunca birleşme ve satın alma projelerinde sigorta analizi yapan biri olarak, otoritelerin, halka açık şirketler için , yetkin bir uzman tarafından hazırlanmış sigorta analizini de gerekli raporlar arasında eklemesi gerektiğini düşünüyorum. Blogda sıkça sigorta poliçelerinde dikkat edilmesi gereken bedelin yeni/rayiç olması, ek klozlar, limitler, genişletmeler ve subjectivity (ön koşullar) cümlelerine dikkat edilmesi gerektiğine ve risk mühendisliği ile risk analizlerine dair bilgi paylaştım. Hafızaları tazelemek için ilgili blog yazılarını bu yazının sonunda bulabilirsiniz.
Patlamanın ardından Oba Makarna, sürekli bilgilendirme ve güncelleme yaparak otoriteleri ve yatırımcıları bilgilendirdi. Beş çalışanın hayatını kaybettiği ve onlarca çalışanının yaralandığı bu olay, işveren açısından her şeyden önce son derece üzücü bir durum. Diğer tarafta yılların emeği, tecrübesi ve birikimiyle kurulmuş, bir dünya markası haline gelmiş, hizmetleriyle ülke ekonomisine katkıda bulunan bir kuruluşun yaşadıkları, toplum olarak hepimizi ilgilendiriyor ve etkiliyor. Sigorta böyle günlerde işletmelerin en büyük desteği, hatta kurtarıcısı rolünde. Yatırımcılar açısında da, sigortanın devreye girmesi türbülansın kısa sürmesi ve hızlı toparlanma ile hisse değerlerinin korunması demek.
Finansal yönden oldukça güçlü, köklü ve itibarlı olan şirketin, her şeyden önce benzer bir olayın bir daha yaşanmaması, tedarikçileri ve müşterileri ile ilişkilerini her zamanki gibi sürdürmek, yatırımcılarının endişelerini bertaraf etmek, taahhütlerini yerine getirmek için tüm kaynaklarını, tecrübesini ve çabasını ortaya koyduğuna inanıyorum.
Büyük geçmiş olsun.
#obamakarna #patlama #yangin #karkaybi #borsa #hisse #analiz #servet #riskyonetimi #riskanalizi #riskmuhendsiligi #eksper #sigorta #surdurulebilirlik #explosion #fire #businessinterruption #riskanalysis #retention #riskmanagement #riskenginnering #marketsahe #stockexchange #sustainabilitiy #death #injury #liability #duedilligence
Faydalanılan bağlantılar
Haber bağlantıları;
İlgili blog yazıları
İnegöl Yangını-1 Beni Yak Herşeyi Yak
İnegöl Yangını-2 Ateş Sadece Düştüğü Yeri Yakmıyor
İnegöl Yangını-3- Kelebek Etkisi
Comments