Serinin 1 ve 2. yazılarında Kar Kaybı Sigortasının ana teminat kapsamı, faydaları, sigorta bedelinin belirlenmesi, tazminat süresi ve tazminatın ödenmesinden bahsettim. Bugün kar kaybına eklenebilecek genişletmeler, projelerdeki kar kaybı riskleri, stoklardaki çözümler ve sigortanın fiyatlandırmasından bahsederek seriyi tamamlıyorum.
Kar Kaybı sigortalarında bahsettiğim non-damage business interruption (fiziksel hasara bağlı olmayan kar kaybı), poliçelerde bulunması gereken bir genişletme (extension)
Müşteri/Tedarikçi Genişletmesi (Customer/Supplier Extension) - Sigortalının önemli bir tedarikçisi ya da büyük alım yapan müşterisinde, sigortalının sigorta poliçesinde yer alan risklerden birinin gerçekleşmesi sonucu oluşan fiziksel zarar nedeniyle mal tedariki ya da o büyük müşteriye satış yapamaması nedeniyle oluşan kar kaybı- Detaylı bir kloz, kar kaybı sigorta poliçelerine alt limitle eklenebiliyor.
Erişimin engellenmesi (Denial of Access)- daha önce bahsettiğim gibi, sigortalı tesislerde durmaya sebep olacak fiziksel zarar oluşmamışken, tesise ulaşımı sağlayan yollar, köprülerdeki zarar ya da engellenmesi nedeniyle yaşanan durmaya bağlı kar kayıpları - bu da alt limitle sigorta edilebiliyor.
Kamu Otoritesi Klozu- bu durumlar uzun süre hep istisna olarak kaldı. Örneği hatırlayalım, deprem sonrası depremzedelerin turizm bölgelerindeki otellere yerleştirilmesi konuşulmuştu. Bu durumda oteller hem yakındaki hem de süre belli olmadığından sezon rezervasyonlarını kaybeder. Ancak son birkaç yıldır, kamu otoritesinin kararları neticesi oluşan kar kayıpları da alt limitlerle sigorta poliçelerine eklenmeye başladı.
Diğer önemli bir risk, makine kırılması: Bazı tesislerdeki kritik makinelerin uğradığı zaralar veya arızalar, işletmenin uzun süre durmasına sebep olabilir. Makine Kırılmasına Bağlı Kar Kaybı (Machinery Breakdown Business Interruption MBBI) yine söz konusu ekipmanın özelliklerine göre tazminat süresi ve bedelin belirlendiği özel bir teminattır. İleride makine kırılması ve buna bağlı oluşan kar kaybı hesabında deneyimli bir eksper desteğiyle ayrı bir yazı paylaşacağım.
Büyük inşaat projelerinde, proje finansmanı varsa, hem yatırımcı hem de finansörler açısından kesinlikle yaptırılması gereken bir sigorta var: DSU ( Delay in Start Up veya diğer adıyla ALOP- Advanced Loss of Profit)
Proje sigortalarında henüz üretime geçmiş bir tesis yoktur, bu nedenle buradaki durmalar kar kaybı değil, faaliyetin gecikmesi nedeniyle oluşan mali kayıplardır.
Hem yatırımcı hem de finansör, yapılan iş planı doğrultusunda yeni tesisin üretime geçmesini ve para kazanmaya başlamasını bekler. Bu sayede satışlar yapılır, para kazanılır ve krediler ödenebilir. Ancak, inşaat sırasında meydana gelen bir olay, projenin bitme süresini öteler ve yapılan finansal planlamalar değişir, özelikle kredi geri ödemeleri riske girebilir. Yine son derece detaylı mali tablolar kullanılarak hazırlanan DSU hesapları, hem sigortacılar hem de kreditörler tarafından dikkatle incelenir. Bedel üzerinde mutabakat sağlanmasının ardından, projenin özeliklerine göre gecikme süreleri için bir risk mühendisliği çalışması yapılarak minimum ve maksimum gecikme süreleri öngörülerine göre tazminat süresi belirlenir.
DSU riski, hasarın inşaatın hangi aşamasında olduğuna göre küçülür ya da büyür (İnşaatın başlarında risk küçüktür ancak sonlarında büyür).
yakın geçmişte sektörde dalgalanma yaratan en büyük DSU olayı , Kolombiya'daki Ituango Barajı hasarı. Gecikme nedeniyle marketin 1 Milyar USD hasar ödediği belirtiliyor.
İnşaat projelerinde gecikme sadece inşaatın başına gelen fiziksel zararlar sonucu olmaz. Özellikle projedeki kritik ekipmanların üretim veya nakliyesi esnasındaki zararları da gecikmeye sebep olur. Kritik ekipmanların yeniden yapım, nakliye ve montaj süreleri DSU için tazminat süresini, sebep olacağı gecikme de DSU bedelini hesaplamada kullanılır. Kargo & Kargo DSU ( Marine Cargo & Marine DSU) bu noktada önemli: Bu amaçla nakliyat sigortası olması şartıyla DSU teminatı verilebildiği gibi, bazı özel sigorta piyasalarında nakliyat sigortası olmadan tek başına nakliyata bağlı DSU teminatı bulunabilmektedir.
Stoklara bakarsak:
Stoklardaki zarara bağlı oluşan kar kaybı durumu bazı sektörler için ciddi bir tehdit. Özellikle emtia piyasası (commodity traders) için hasarda stok bedelindeki değişimler ciddi kar kayıplarına neden olabilir. Bunun için Cargo (Nakliyat) piyasasından temin edilen son derece özel bir ürün var: Stockthroughput (STP). Bu özellikle emtia piyasası oyuncuları, perakende satış ağları alanında stok ve nakliyat operasyonu yoğun kurumlar için nakliyat sigorta piyasası tarafından sağlanan, emtianın ilk çıkış noktasından nihai tüketiciye kadar olan tüm sevkiyat ve depolama anındaki risklerini tek sigorta poliçesinde birleştiren nakliye + depolama riskleri sigortasıdır. STP malları ithal eden, dağıtan veya ihraç eden şirketler için tasarlanmış kargo poliçesi olup, tüm taşınır mallar (stoklar dahil), ham maddeler, yarı mamuller ve mamul ürünler için teminat sağlar. STP poliçesinin sigortalı lehine içerdiği en önemli avantaj tazminat hesabıdır. Hasar anında yerine koyma veya satış bedeli / hangisi yüksekse, o dikkate alınır. Zarar gören kıymetin bedeli en yakın borsasından temin edilerek ticari kaybın en aza indirilmesi sağlanır .
Gelelim fiyatlanmasına:
Kar kaybı sigortası tahmin edeceğinizi gibi pahalı bir teminat. Ancak sağladığı faydalar düşünüldüğünde kesinlikle ödenen primin hakkını veren bir teminat. Ülkemizde kar kaybı fiyatı deprem tarifesine bağlı olarak belirleniyor. DSU kapasitesi genellikle yurtdışından temin ediliyor ve fiyatı da sabit kıymet ya da inşaat sigorta fiyatının en az 1,5-2 katı civarında.
Kar kaybı tazminat hesabında sigorta bedelinin ve tazminat süresi hesaplamaları detaylı analizlere dayanmalı. Risk mühendisliği burada devreye giriyor. Geçtiğimiz yıllarda bir fabrikaya eklenen yeni bir üretim hattının montajı esnasında yaşanan bir zarar neticesinde yatırımın üretime geçmesi gecikti. Fiziksel zarar EAR (Montaj- Erection All Risks) poliçesinden karşılandı, ancak gecikmeden kaynaklı mali kayıplar, fiziki zararın tazminat tutarından oldukça yüksekti. Şirket düzenli risk mühendisliği hizmeti alıyordu ve proje için de detaylı bir mühendislik çalışması yapılmıştı, ayrıca mali işler müdürü DSU bedelini yatırım ve satış ekipleriyle birlikte o kadar detaylı analizlerle belirlemişti ki, yeni yatırımın gecikmesine bağlı olarak oluşan kar kaybı hesabı örnek teşkil edecek bir ders notu niteliğindeydi.
Buraya kadar bahsettiklerim fiziksel zararlarla tetiklenen kar kaybı teminatı ile ilgili idi. Peki kar kaybı sadece üretim tesisimiz/inşaat projesi zarar gördüğünde mi olur? Hayır...
Hali hazırda üretim yapan bir tesisin, uğradığı bir zarar neticesinde durması ve buna bağlı olarak oluşan kar kaybının, başka sebeplerle de oluştuğu durumlardan biri siber riskler.
Siber Riskler serisinden hatırlayacaksınız, sigorta poliçesinde temin edilen risklerden birinin gerçekleşmesi sonucu tüm faaliyet durabilir. Bu bir sistem arızası olabilir ya da içeriden bir müdahale de. Siber riske bağlı kar kaybı, sadece online işlem yapan işletmelerin riski değil; üretim, lojistik gibi alanlarla da ciddi bir sorun. Yıllar önce Maersk'in sistemine yapılan sızıntı, British Airways veya EasyJet olaylarını hatırlarsınız. Yine yıllar önce ülkemizin önemli firmalarından biri, bir sistem arızası nedeniyle günlerce çalışamamış ve bu da tüm operasyonlarının aksamasına hatta mali darboğaza girmesine sebep olmuştu.
Weather Derivative - İşleri genellikle hava durumuna ve bunun öngörülebilirliğine veya "normalliğine" büyük ölçüde bağlı olan işletmelerin, hava olaylarının meydana gelmesi veya hava durumuyla ilgili belirli olaylar nedeniyle kayıplarının oluşması durumunda, risk yönetimi stratejisinin bir parçası olarak kullanılabilen, sigorta gibi çalışan, Weather Derivative (Hava durumu türevleri) olarak bilinen menkul kıymetlerden faydalanılabilir. Tarım, turizm ve seyahat, enerji, hava durumu risklerini azaltmak için hava durumu türevlerini kullanan sektörlerden bazıları.
Kar kaybı, çok kıymetli bir teminat olmasına karşılık, sigorta dünyasının bilinmeyenleri arasında. Geleneksel sigorta branşlarında kar kaybı sadece sigortalı kıymetlerde oluşan fiziksel hasarın meydana gelmesi nedeniyle tetiklendiği gibi, özel risk piyasalarında fiziksel hasara bağlı olmayan çözümler de mevcut. Herhangi bir fiziksel hasarla sınırlı olmayacak şekilde, işletmenin kısa sürede toparlanabilmesi için iş sürekliliği planlarının hemen uygulanabilir ve güncel olmaları gerekiyor.
En uygun çözümü önerebilmek için sigorta aracılığını yaptığınız kurumun faaliyet alanı, riskleri ve sorunları hakkında her zaman iletişimde olmak ve araştırmak; bu teminatın detaylarını öğrenip, finansal analizlerine aşina olmakta fayda var.
İş sürekliliği, kar kaybı analizleri ve sabit kıymet risk analizleri için risk mühendisliği çözümleri hakkında bana her zaman ulaşabilirsiniz.
Herkese iyi çalışmalar.
#karkaybi #businessinterruption #riskengineering #issurekliligi #businesscontinuity #bcm #profit #riskengineering #weatherderivative #siber #cyber #risk #machinerybreakdown #delayinstartup #stockthroughput #projectfinance #projefinansmani #hasar #damage #profit #marketshare #piyasa #consultancy #danismanlik #insurance #sigorta #deprem #earthquake #ALOP #BI #MBBI #STP
Comments