9 Ağustos 2024 günü bir yolcu uçağı Brezilya'da Sao Paulo yakınlarında yerleşim yerine düştü. Sosyal medyada da videoları bulunan kazada mürettebatla birlikte 62 kişi yaşamını yitirdi. Bu üzücü kazanın sebebi henüz ortaya çıkmadı. Uzmanların bazıları buzlanma nedeniyle uçağın "stall"a girdiğini iddia ederken (Aerodinamik bir terim olan Stall, bir hava aracının kanatlarının ya da rotorlarının ürettiği kaldırma kuvvetinin ani olarak kaybedilmesi veya azaltılması durumunu ifade ediyor), bazıları da pilotların tecrübesiz olduğunu iddia ediyor.
Pilotlar kaza anı için "asla tek nedenden olmaz, en kötü senaryoların ve koşulların aynı anda gerçekleştiği andır" diyorlar.
Pek çok uzman kazanın nedeniyle ilgili çalışmalarına devam ederken sigorta sektörü de araştırmaların sıkı bir takipçisi.
Uçmak, hala pek çok kişinin tedirginlikle yaklaştığı bir seyahat türü. Havada olmanın verdiği tedirginlik, kazalardan kurtulma şansının neredeyse hiç olmaması nedeniyle her sarsıntı, türbülans ya da yabancı olduğumuz bir ses, hemen herkesin aklına uçuşun bir noktasında olumsuz ve korkutucu düşünceleri getirir. Özelikle anne olduktan sonra uçakla seyahat beni de kaygılandırmaya başladı diyebilirim. Bazı tanıdıklarım her uçuş öncesi vasiyetlerini yazıyor desem yalan olmaz.
Çoğumuz uçakla yolculuğun güvenli olduğunu biliyoruz. Çok uzak mesafelere kısa sürede ulaştıran, ülkeleri kıtaları birbirine bağlayan ve dünyayı birleştiren yönleriyle de çok zevkli, renkli ve heyecanlı bir seyahat şekli, güvenle uçuyoruz.
Havacılık endüstrisi sigorta piyasasında kendine has kurallarıyla ele alınan özel bir risk grubu. Aviation & Space (Havacılık ve Uzay) sigortaları bir uçağın en küçük parçasından, yolcu ve kargo terminallerine, binlerce yüzbinlerce tedarikçi ve üreticiden, havayolu personeline kadar aklınıza gelebilecek her kıymet ve süreci detaylarıyla inceleyen ve takip eden bir piyasa.
Brezilya'daki uçak kazası 2018 ve 2019'da art arda düşen Boeing 737 Max uçak kazalarını aklıma getirdi. 737 max kazalarının, 11 Eylül 2001 sonrası havacılık sigortaları tarafından karşılaşılan en büyük tazminat olduğu belirtiliyor.
Max kazaları, genelde kazaların sebebi olarak gösterilen pilot hatası, mürettebat hataları, infilak, hava koşulları gibi nedenlerden değil de tasarım, üretim ve sonraki aşamalarda aksaklıkların gizlenmesi sebebiyle meydana gelmeleri ve kazalar sonrasında aylarca yerde tutulmasından kaynaklanan finansal kayıplar nedeniyle geçmişteki kazalardan ayrışıyor.
737 Max, Boeing'in şimdiye kadar en çok satan uçağı olan popüler 737'nin yakıt açısından daha verimli bir versiyonu olarak tanımlanıyor.
5 ay gibi kısa bir süre içinde, 29 Ekim 2018'de Endonezya Lion Air 610 sefer sayılı uçuş ve 10 Mart 2019'da Etiyopya Havayolları 302 sefer sayılı uçuşlarında 346 kişinin hayatını kaybetmesiyle sonuçlanan iki benzer kaza, gözlerin üretici firma olan Boeing'e dönmesine neden oldu.
İkinci kazadan sonra 4 gün içinde, dünya genelinde aktif olarak hizmet veren tüm Boeing 737 MAX uçakları (371 adet), güvenilirliğini yeniden kanıtlanana kadar geçici süreliğine yere indirildi ve aylarca uçurulmadılar. Yapılan analizler bu model uçakların otomatik uçuş kontrol sistemleri ve özellikle MCAS adı verilen Manevra Karakteristikleri Arttırıcı Sistem konusunda ciddi sorunlar olduğunu ortaya çıkardı. MCAS uçağın burun ağırlığını dengelemek ve düşük hızlı durumlarda stabilite sağlamak için tasarlanmış bir sistem, ancak, kazalara bu sistemdeki teknik hatalar ve yanlış veri okumalarının neden olduğu belirtildi. Bununla birlikte pilotların bu tür durumlarla başa çıkmak için yeterli eğitim almadığı da kazaların sebepleri arasında gösteriliyor.
Yapılan soruşturmanın ardından Boeing CEO’su uçağın burnunu aşağıya bastıran MCAS'in her iki kazada da rol oynadığını kabul ederek yaşanan can kayıpları için özür diledi.
Sonra neler oldu bakalım:
Yeni nesil sistemler ve daha verimli motorlarla güçlendirilen 737 MAX serisinin ilk uçağı MAX-8 ilk defa 2016 yılında uçmuş ve kısa sürede aldığı 5.000'in üzerinde siparişle Boeing tarihinin en hızlı satılan uçak modeli unvanını almış. Kazalar sonrası ise Boeing'in hisse senetlerinde %21 düşüş olmuş. Boeing, 2019 sonunda ilk kez yıllık bazda zarar açıklayarak yılı 636 milyon USD zararla kapattığını duyurmuş. 737 MAX kriziyle çöküşe geçen şirketin siparişleri yüzde 77 azalarak 246’ya gerilerken, iptal ve sipariş değişimlerinin ardından, yılı ancak 54 net siparişle kapatabilmiş.
Kasım 2019 itibariyle Boeing, 50'den fazlası Endonezya'daki kazadan ve yaklaşık 100'ü Etiyopya'daki kazada ölen kişilerin aileleri tarafından açılan 150'den fazla davayla karşı karşıya kalmış. Temmuz 2020'de Endonezya kazasında ölen 189 kişiden 171'i ile ilgili talepler mahkemede kısmen veya tamamen çözülmüş ancak anlaşmalar kamuya açıklanmamış.
Etiyopya Havayolları kazasındaki 68 yolcuyla ilgili davalar ise hala devam ediyormuş. Durumun burada ilginç bir boyutu var. Kaza sonucu ailelerin ilk muhatabı havayolu şirketi, ancak, uçakta ya da herhangi bir parçasında herhangi bir kusur varsa, o zaman havayolu şirketinin yanı sıra üreticiye karşı da dava açılmasının mümkün olacağı belirtilmiş. Bu olayda havayolu şirketi yolcu başına bir tazminat ödese de ABD'de açılacak davada Boeing'in ödeyeceği tazminatların yolcu başına 2-3 milyon dolara erişmesinin mümkün olduğu belirtilmiş.
Kaza sonrası havayolu şirketlerinin ve Boeing'in sigortacıları, şirketlerin sigorta poliçelerindeki tutarlara ilişkin bilgi vermemişler, en net bilgi her uçağın 50 milyon dolar değerinde olduğu.
Bitti mi? Bitmedi!
737 MAX sertifikasyon sürecinde Federal Havacılık İdaresi'ni (FAA) aldatmaya ve yanıltmaya yönelik suç teşkil eden davranışlarda bulunduğunu kabul eden Boeing, Amerika Birleşik Devletleri'ni dolandırmak için komplo kurma suçlamalarına itiraz etmemeyi kabul etmiş. Adalet Bakanlığı ile yapılan anlaşma hükümleri uyarınca Boeing, 243,6 milyon USD para cezasının yanı sıra, 737 MAX kullanan havayolu müşterilerine 1,77 milyar dolar tazminat ödemeyi ve Lion Air Flight 610 ve Ethiopian Airlines Flight 302 kazalarında ölen 346 yolcunun mirasçılarına, akrabalarına ve yasal hak sahiplerine tazminat ödenmesi için 500 milyon dolarlık bir kaza kurbanı hak sahipleri fonunun kurulmasından oluşan toplam 2,5 milyar doların üzerinde ceza ödemeyi kabul etmiş.
737 Max 8 ve Max 9'un yere indirildikten sonra yeniden uçurulana kadar geçen süredeki finansal zararların ise 9 milyar doların üzerinde olduğu iddia ediliyor. Havayolu şirketleri tek tek Boeing ile zararları üzerinden pazarlıklara girerek hem siparişlerin ötelenmesi, hem de yapılamayan uçuşlarla ilgili zararların tazmini için zorlu bir süreç başlatmışlar.
Bu kazalar sonrası Amerikan senatosu komitelerinde, Federal Havacılık İdaresi'ni (FAA) yayınladığı raporda kazaların kök nedenlerine inmiş ve aşağıdaki önemli bulguları paylaşmış:
Üretim Baskıları - Boeing, 737 MAX programını Airbus'ın A320neo üretimi öncesinde tamamlamak için yaşadığı muazzam baskı altında, maliyetleri düşürmek , geliştirme ve üretimini hızlandırmak için süreci aceleye getirmiş.
Hatalı Varsayımlar - Boeing'in, başta MCAS olmak üzere kritik teknolojiler hakkında temelde hatalı varsayımlarda bulunarak, MCAS'yi tek bir saldırı açısı (AOA) sensörüne izin verecek şekilde tasarlamış.
Gizleme Kültürü - Boeing, MCAS'ın varlığı ve AOA anlaşmazlık uyarısının neredeyse tüm 737 MAX uçaklarında çalışamaz durumda olduğu gibi önemli bilgiler dahil, gerçekleri FAA'dan, müşterilerinden ve pilotlarından saklamış.
Çıkar çatışması - FAA'nın Boeing ile ilgili mevcut gözetim yapısının, uçan yolcuların güvenliğini tehlikeye atan çıkar çatışmaları yaratması: FAA tarafından kurum adına hareket etmeleri için özel izin verilen çok sayıda Boeing çalışanının, yolcuları korumak için uygun önlemleri almada başarısız oldukları belirtilmiş.
Boeing'in FAA'nın Gözetimi Üzerindeki Etkisi - FAA yönetimi, Boeing'in emriyle birçok defa kendi teknik uzmanlarını devre dışı bırakmış. Bu durumlarda, FAA'nın teknik ve güvenlik uzmanları Boeing tasarımlarının potansiyel olarak güvensiz olduğunu ve FAA düzenlemelerine uymadığını tespit etmiş, ancak FAA yönetimi Boeing'in tarafını tutarak iddiaları geçersiz kılmış.
Özetle ihmal, açgözlülük, hırs ve kurumsal aldatmaca ile 346 insanın hayatına ve milyarlarca dolara mal olan, havacılık endüstrisine vurulan korkunç bir darbe.
Sigorta açısından bakıldığında 737 Max kazaları sonrası hayatını kaybeden yolcular için yolcu başına ödenen tazminatlar, enkaz kaldırma, ürün sorumluluk, genel sorumluluk, uçuş ekibi can sigortaları ve D&O (Yönetici Sorumluluk) sigortaları devreye giriyor.
Ürün Sorumluluk - Tazminatlar üç bölümden oluşuyor: Arızalı uçakların yere indirilmesinin maliyeti, Ekim 2018'de Lion Air'in 610 sefer sayılı uçağının düşmesiyle ilgili maliyetler ve 10 Mart 2019'da Etiyopya Havayolları'nın 302 sefer sayılı uçağının düşmesiyle ilgili maliyetler.
Uçak Gövde, Yolcu, Uçuş Ekibi Sigortaları - Sektör kaynaklarına göre uçakların sigorta değeri 50 milyon dolar civarında. Havacılık sigortalarında şirketler uçağın kendisi, yolcular ve uçuş ekibi için ferdi kaza ve üçüncü şahıs sorumluluktan oluşan kombine sigortalar yaptırıyorlar. Bazı haberlerde yolcu başı 200.000 USD gibi bir limit olduğu belirtilmiş olsa da kamuoyuna açıklanmayan tutarların bir kısmının sigorta sektörü tarafından karşılandığını söyleyebiliriz.
Boeing'in mahkemede 243 milyon dolarlık anlaşmayı kabul etmesi çok önemli başka bir sigorta poliçesini tetikliyor: D&O (Yönetici Sorumluluk). Boeing yöneticileri, 737 Max'in karıştığı ve 346 kişinin hayatını kaybettiği iki ölümcül kazayı ele alış biçimleri nedeniyle sert eleştirilere maruz kalmışlardı. Uçak üreticisine dava açan hissedarlar mahkeme dosyalarında, Mart 2019'da ikinci bir Max Etiyopya'da bir tarlaya düşene kadar, yönetim kurulunun kalite ve güvenlik konusunda daha fazla denetim sağlamak için harekete geçmediğini iddia ederek zararlarının karşılanmasını istemiş. Boeing'in D&O sigortacısı da uzlaşma ile önerdiği tutarı, yönetim kurulunun gözetim hataları nedeniyle dava açan yatırımcılar yerine şirkete ödemeyi kabul etmiş.
Mahkeme ayrıca
Havacılık/uzay, mühendislik veya ürün güvenliği gözetim uzmanlığına sahip ilave bir Yönetim Kurulu Direktörü'nün seçilmesi
Çalışanların cezalandırılma korkusu olmadan güvenlik endişelerini dile getirebilmeleri için gerekli reformlar
Şirket tüzüğünde CEO ve Yönetim Kurulu Başkanı pozisyonlarının ayrılmasını gerektiren bir değişiklikleri şart koşmuş.
Boeing öncelikle CEO değişikliği yapmış, bu hisse değerlerinin bir miktar yukarı çıkmasına yaramış. Havacılığa ve markaya güvenin tekrar tesisi edilmesiyle ilgili bir dizi tedbirin sözü verilmiş.
2018 ve 2019 'daki 737 Max kazalarının Boeing'e maliyetinin 20 Milyar doları aştığı belirtiliyor.
737 Max'lar sekiz yıldır göklerde ama bu kısa süre içinde olan iki büyük kaza ve en son Alaska Havayolları'nın uçuşunda (Ocak 2024) Max 9 un acil çıkış kapısının patlaması sonrası, iptal edilen yüzlerce uçuş Boeing'in etrafında dönen güvenlik kaygılarını yine artırmış.
Bu kazalar aynı zamanda pilot eğitimi ve iletişim konularını da gündeme getirmiş. Kazalardan önce, pilotların MCAS sistemi hakkında yeterli eğitim alıp almadıkları ve sistemin nasıl devre dışı bırakılacağı konusunda yeterli bilgiye sahip olup olmadıkları tartışma konusu olmuş.Bu kazalar hakkında izlediğim belgeselde de pilotların MCAS uyarıları konusunda hiç bilgilendirilmedikleri ve bu durumla karşılaştıklarında ne yapacaklarını bilmedikleri belirtiliyordu. Araştırmacılar konuyu MCAS sistemi ile sınırlı bırakmayıp, pilotların uçuş esnasında yaşadıkları iletişim sorunlarını ve sistemin otomatik müdahalelerine karşı nasıl tepki verdiklerini de incelemişler. Tüm bu konular, kazaların ardından havacılık endüstrisinde pilot eğitimi ve iletişim standartları konusunda ciddi bir tartışma başlatmış.
737 Max kazalarında oldukça yüklü tazminatlar ödeyen havacılık sigortaları piyasası, toparlanmaya çalışırken 2020'de patlayan Covid-19 pandemisi ile birlikte hava taşımacılığın neredeyse tamamen durduğu bambaşka bir durumla karşı karşıya kaldı. Uçuşlarını yapamayan tüm havayolları, mali kayıpları için sigortacılara başvurdu. Yüzbinlerce uçuş personeli işsiz kaldı ya da çok düşük gelirlerle yaşamak zorunda bırakıldı. Pandemiden büyük darbe alan havacılık endüstrisindeki bu durum sigortacılarını da etkiledi. Yere indirilen uçaklar uçuşlarla ilgili bazı riskleri azaltırken, uçağın yere indirilmiş olmasıyla ilgili diğer risklerin de artmasını beraberinde getirdi. Park yeri eksikliği, artan bakım masrafları, depolama, uçakların terörist tehditlerden korunması, nem veya olumsuz hava koşulları gibi iklim nedeniyle yeni bir risk profili oluştu.
Pandemi döneminde havacılık sektöründeki genel mali durum, sigortalıların mali durumları, bir şekilde de olsa uçuşlara devam ederek (kargo) sigorta primlerini ödemeye devam edip edemeyeceklerinin bilinmemesi, sektörü teminat sunmaya çok da istekli olmadığı ve primleri en az %20-25 artırdıkları bir noktaya getirdi. O dönemde yenileme çalışmalarını yaptığımız uçak sigortalarında sigortalılar oldukça gergin anlar yaşadılar.
Küresel ekonomiye entegrasyonu kolaylaştırarak ulusal, bölgesel ve uluslararası ölçekte hayati bağlantılar sağlayan, ekonomik büyüme ve kalkınmada önemli bir araç olan hava taşımacılığının genel taşımacılık sektöründeki payı her geçen gün artıyor.
Havacılık Endüstrisi'nin önemli yatırımcılarından olan Dünya Bankasının 2023 Havacılık Raporuna göre global hava taşımacılığı sektörü, COVID-19 salgınının neden olduğu çöküşten sonra toparlanmaya devam etmiş. Sektör 2023 yılı sonu itibariyle uluslararası gelir yolcu kilometresi (RPKs) bakımından, 2022 yılı sonuna kıyasla, %41,5 oranında büyümüş; hava kargo taşımacılığında ise sektör enflasyon, Rusya-Ukrayna savaşı, Çin'in sıfır COVID politikası ve tedarik zinciri aksaklıkları gibi çeşitli zorluklarla karşılaşmış ve 2023 yılını kargo Ton Kilometresinde (CTKs) %1,9'luk bir düşüşle kapatmış. Raporda yaşanan Covid 19 sonrası toparlanma, savaşlar, petrol fiyatlarındaki dalgalanma, yüksek faiz oranları, belirli bölgelerde devam eden trafik kısıtlamaları ve personel eksiklikleri gibi devam eden birçok zorlukla birlikte faaliyetlerine devam eden sektörün 2021 yılındaki 137 Milyar Dolarlık zararın ardından her yıl artan bir bir şekilde gelirlerini yükselterek kayda değer bir performans gösterdiği belirtiliyor.
WillisTowersWatson (WTW) nin 2024 2. Çeyrek değerlendirmesinde havacılık sigortalarında sorumluluk limitlerinin düşeceği, 2024'ün son çeyreğinde ise poliçelere yeni kısıtlamalar getirilebileceği belirtiliyor. Havacılık sektörünün, yeterli sigorta kapasitesine sahip olduğu, yerleşmiş risk yönetimi, acil durum müdahale protokolleri ile nispeten güçlü bir konumda olduğu belirtilirken, koşulların hızla değişebileceğine dikkat çekilmiş.
Allianz' ın raporuna göre havacılık sektöründeki büyüme, sigorta primlerinin 2024 yılında 8 milyar doları aşarak son 20 yılın en yüksek seviyesine ulaşmasını sağlayacak. Diğer taraftan uçak onarım maliyetlerindeki önemli artış ve artan teknisyen açığı gelecekteki hasar süreçlerini etkileyecek. Sürdürülebilirlik sektör için hala büyük bir zorluk, ancak yeni uyum uygulamalarının yeşil dönüşümü hızlandırabileceği belirtiliyor.
Havacılık sigorta piyasası tüm havacılık sigorta branşlarında son 5 yılda 32.000 hasar dosyası yönetmiş. Bu da sektörü sadece uçaklar değil tüm yönleriyle görmeyi sağlayan muazzam bir veri , kıymetli bir hafıza ve know-how anlamına geliyor. Havacılık endüstrisindeki her yeni teknolojik icat ve geliştirme havacılık sigortacılarının da gündeminde ve takibinde. Son derece kuvvetli ve sıkı iletişim kurdukları sigortalılarına özel ve butik hizmet veren bu sigorta piyasası meraklıları için de oldukça heyecan verici ve önü açık kariyer imkanları sunuyor.
Herkese güvenli uçuşlar.
#planecrash #aviation #pilot #systemfailure #insurance #fraud #directorsandofficers #design #weather #insurance #aviationinsurance #airtransport #passengers #cabincrew #life #travel #aircargo #pandemics #premium #flightsafety #greentransition #environment #liability #aircraft #jet #ucakkazasi #ihmal #negligence #kabin #hata #ölüm #ceza #ekonomi #zorluk #surdurulebilirlik #sustainability
NOT; ABD'de filosunda en fazla 737 Max 9 tipi uçak bulunduran havayolu şirketleri United ve Alaska Havayolları, dünya çapında ise Türk Hava Yolları ile Panama'nın Copa ve Meksika Aeromexico imiş.
Faydalanılan haber ve makale bağlantıları;
chrome-extension://efaidnbmnnnibpcajpcglclefindmkaj/https://scholar.smu.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=4127&context=jalc
https://www.cnbc.com/2024/04/04/boeing-pays-alaska-airlines-160-million-for-737-max-9-grounding.html
Belgesel Düşüş ; https://www.netflix.com/tr/title/81272421
Comments