2 Nisan 2024 öğle saatlerinde İstanbul Gayrettepe'de konut olarak kullanılan 16 katlı binanın -1 ve -2. katlarında bulunan ve uzun yıllardır gece kulübü olarak hizmet veren adresteki tadilat esnasında çıktığı belirtilen yangında, tadilatta ve işletmede çalışan 30 kişinin 29 'u hayatını kaybetti. Haberlere son baktığımda 1 kişi de hayati tehlike ile ağır yaralı olarak tedavi altındaydı.
Gün içinde, şehrin ortasında, etrafında pek çok mesken ve işyeri bulunan İstanbul'un göbeğinde bir facia yaşandı. Bunun uzun yıllardır yangınlarda kaydedilen en yüksek can kaybına sebep olan olay olduğu belirtiliyor.
Yangının çıkış nedeni henüz kesinleşmedi, önce bir patlama olduğu belirtilmiş. Patlamadan sonra yükselen alevler bir süre sonra üst katlara da çıkıyor ve binanın bir kısmı da yangından ve dumandan zarar görüyor.
Pek çok eğlence mekanı, iş yeri ya da konut olarak kullanılan binaların giriş veya bodrum katlarında: Sadece eğlence mekanları değil, pek çok küçük çaplı üretim atölyeleri, spor salonları, sanat veya fotoğraf atölyeleri, mağazalar, banka şubeleri, marketler, sağlık kuruluşları da bina girişlerinde, daha da uzatabiliriz listeyi. Binaların altında yer alan ticari işletmelerin binalar için yaratığı riskler uzun süredir gündemde. Özelikle depremler sonrası alan genişletmek için amacıyla kolonların kesilmesi, duvarların yıkılması sonucu taşıyıcı sistemleri zayıflatan inşaat uygulamaları, mağaza ve işyerlerinin yarattığı güvenlik zafiyetleri, ayrıca gürültü, kirlilik, park eden araçlar gibi sorunları hep duyuyoruz.
Yangının meydana geldiği eğlence mekanının tadilatta olduğu belirtiliyor. Bu da zaten yanıcı özeliği olan pek çok malzemenin aynı anda kullanıldığı mekanda riskin büyümesi demek. Eğlence mekanlarında ses yalıtımı önemli; bunun için kullanılan malzemelere bakıldığında daha uygun maliyette ama yanıcı olan malzemeler revaçta. Ses ve ışık sistemleri için kullanılan kablolar, aletler ve elbette elektrik sigorta kutuları; servis edilen yiyecekler için mutfak aletleri, ocaklar; servis için kullanılan malzemeler, depoda bulunan alkollü alkolsüz içecekler, ambalajlar, temizlik malzemeleri, mobilyalar ve dekorasyon var.
Haber kanallarını gezerken röportaj yapılan uzmanlar, ısıl işlem (kaynak işleri) yapılıyorsa, mekandaki herhangi bir gaz kaçağı ya da boya için kullanılan tiner bulutu gibi sebeplerle şiddetli patlama olabileceğini belirttiler. Patlamanın şiddeti ve çok hızlı yayılması nedeniyle çalışan işçilerin kaçmaya bile fırsat bulamadıkları düşünülüyor bu da korkunç can kaybının sebebi olarak gösteriliyor. Buradaki muhtemel risklere bakalım:
Kaynak işleri- Patlama tadilattaki metal ya da kaynak işleri nedeniyle oluştuysa, kaynak çok özel bir konu ve işin uzmanı kişilerce yapılması gerekiyor. Hizmet sektörü de dahil birçok farklı işyerinde kaynak işleri yapılırken "ufak tefek" tamir işi bile olsa, oluşan risklerin tüm çalışanları etkileyecek olmasına rağmen gözden kaçırılma yada önemsenmeme olasılığı yüksektir.
Malzeme depolaması- Tadilatın kısıtlı bir zamanda, muhtemelen de pek çok işin aynı anda yapıldığı ve bu nedenle de pek çok malzemenin bir arada depolandığını varsayabiliriz. Tadilatın boyutu ufak tefek tamir işi ve badana boya bile olsa, büyük mekanlar için oldukça fazla miktarda malzeme gerekli. Zaman azsa, işleri birbiri ardına dizip bitirmek hedeflenir. Bu da yanıcı malzemelerle, tutuşabilen malzemelerin bir arada olduğu bir ortam olabileceğini gösteriyor.
Güvenlik önlemleri- Sonuçta burası aynı anda yüzlerce kişinin bir araya geldiği bir mekan. Ana giriş dışında servis girişleri ve acil durum kapıları olması beklenir. Tabii mekanın bulunduğu binanın ek giriş çıkışlara ne kadar uygun olduğunu bilmemekle beraber, can kaybının çokluğu kaçış için yeterli zaman ve yönlendirme olmadığı konusunda soru işaretleri yaratıyor. Buna bir de dekoratif amaçla ya da kazanç kaygısı ile acil çıkışların kullanılamaz şekilde kapatılması ya da ulaşılamayacak bir noktada olması ihtimalini de eklemeliyiz.
İş Sağlığı ve Güvenliği (İSG) - Yangın hem çabuk yayılabilen hem de çok ciddi bedensel ve fiziksel zararlar verebilen bir olay. Bu nedenle her işletmenin yangın önlemleri, işletmenin büyüklüğüne ve özelliğine göre değişmekte ve bu konu özel takip gerektirmekte. Yangın, iş güvenliği uzmanlarının sorumluluğunda. İş güvenliği uzmanları iş yerini güvenlik, sağlık ve çevre ile ilgili düzenlemelere uygunluğu açısından denetleyen, çalışanlara hastalık ve yaralanmaları önlemek veya çevreye zarar verilmemesini sağlamak için eğitim veren uzmanlardır. Çalışanları korumaya ek olarak, kimyasal, fiziksel, radyolojik ve biyolojik tehlikelere karşı iş yerlerini denetleyerek, mülklerin, çevrenin ve kişilerin zarar görmesini önlemek de İSG uzmanlarının sorumlulukları arasında yer alıyor. Mevzuata buradan ulaşabilirsiniz.
İşyerlerinde tehlike sınıfları 3 adettir; çok tehlikeli, tehlikeli ve az tehlikeli. Eğlence mekanları az tehlikeli sınıfa giriyor. Yaptığım internet araştırmasında 50'den az çalışanı olan tehlikeli işyerlerinde İSG uzmanı bulundurma zorunluluğuna dair kanun değişikliğinin 2020 den beri ötelendiğini okudum. En son ötelendiği tarih 31.12.2024
Eğer burada belirtildiği gibi büyük bir tadilat varsa, bu mekan artık şantiye olarak değerlendirilmeli ve İSG yükümlülüklerine uyumlu olmak zorundadır.
Tahliye-Kurtarma- Olayın ani ve kaçışa zaman ya da imkan bırakmayacak koşullarda olduğu iddialarını baz alırsak eğer, böyle bir olayın işletme normal çalışma halinde ve içinde yüzlerce kişi varken gerçekleştiği bir senaryonun sonuçları çok daha korkunç olabilir. Tahliye, tehlikeli işkollarında yangın önlemleri kadar önemli hatta çok daha fazla zaman ayırılması gereken bir konu . Uzmanların paylaştıklarına göre, bu mekanda benzer bir olayın yaşanması bir katliamla sonuçlanabilir. İyi eğitimli ve bilinçli işyerleri 2 dakikada uçağı, 10 dakikada hastaneyi tahliye ediyor. Peki ya iş yerleri, okullar, sinemalar, AVM'ler ne durumda?
İtfaiyenin ulaşması - Haritadan görebildiğim kadarıyla en yakın itfaiye 3,6 km mesafede, ancak kat etmesi gereken yol trafiğin boş olduğu akşam saatinde 9 dk sürüyor. Olayın gerçekleştiği öğle saatinde bu sürenin 9 dakikadan daha fazla olduğunu tahmin edebiliriz. Üstelik İstanbul trafiği, yol yapımları, dar sokakları ile araçların hareket edebilme kabiliyetlerini kısıtlayan bir çok faktörü de barındırıyor. Yangın o kadar şiddetliydi ki, olayın üzerinden saatler geçmesine rağmen söndürme, kurtarma ve soğutma çalışmaları hala devam ediyordu.
Denetim- Haberlerde belirtilenlere göre en son yangın denetimi 18 yıl önce yapılmış, üstüne kaç yönetmelik geçti bilmiyorum. İşyeri ruhsatı 2018'de yenilenmiş. Burada ciddi ihmaller zinciri olduğu ortada.
İş güvenliği konusunda eksiklikler, tadilatın izinsiz yapıldığı iddiaları da var.
İşyeri sigortalıysa, mesela Sabit Kıymet (yangın) sigortalarında eğer büyük çaplı bir tadilat işine giriştiyseniz, bunu sigortacınıza bildirmeli ve İnşaat Tüm Riskler ve Sorumluluk sigortalarını yaptırmalısınız. Hepimiz evlerimizde dükkânlarımızda ufak tefek tamirat işleri yaparız, ancak artık metal işçiliği, kaynak gibi uygulamaların olduğu tadilatlar riski büyüttüğünden mutlaka sigortacı bilgisinde olması gerekir. Eğer bu işçiliği bir müteahhide yaptırıyorsanız, uygun sigorta korumaları aldığından da emin olmalısınız. Elbette her türlü işlem için yasal yükümlülüklerin mevzuat uygun şekilde yerine getirilmiş olmalıdır. Yangından zarar gören bina ve komşuların zararları da yangın poliçesindeki yangın mali sorumluluktan karşılanabilir ( sigortayı kimin yaptığına bağlı olarak komşuluk, kiracılık teminatları devreye girer). İşletme kiracı ise ve mal sahibinin bina için sigortası varsa, yangın zararını ödeyen sigortacı kiracı/müteahhide rücu etme yoluna gider. Eğer mal sahibi kira gelirlerini de sigorta ettiyse aynı silsile takip edilecektir. Bu olayda sigortalılık durumu ve menfaat sahiplerine göre oldukça karmaşık bir hasarla karşı karşıya olabiliriz.
Olayda hayatını kaybeden işçiler için ödenecek tazminatlar inşaatı yaptıran asıl işveren ve müteahhitlerin sorumluluğunda olacaktır (İşveren Mali Sorumluluk sigortası) 29 kişinin can verdiği bu olayda tazminatların oldukça yüksek tutarlara ulaşacağını söylemek mümkün.
İşletmenin bulunduğu binaya gelince; 1970'lerde yapılmış olduğu ve yangın esnasında 900- 1000 °C ye ulaşabileceği belirtilen yüksek ısının binanın temellerine zarar verme olasılığı da belirtildi. Bu sadece alt katlarda yangından etkilenenleri değil, tüm bina sahiplerini ilgilendiren bir risk. Bunun yanında, bu yangın nedeniyle hem bu bina hem de komşu binalardaki duman ve koku oldukça rahatsız edici olabileceği için, burada yaşayanlar belirli bir süre evlerine giremeyebilirler. Korku da var tabi. Alternatifi olan var olmayan var, hastası olur, küçük çocuğu olur. Bu olay bina sakinlerini de hiç hesapta olmayan masraflarla baş başa bıraktı.
Yangının haberi gelir gelmez, hayatını kaybeden çalışanların ailelerinin yaşadığı acı, bina ve etrafındaki semt sakinlerinin yaşadığı panik tarif edilemez.
Maalesef, yine neresinden tutsak elimizde kalan ve sonuçları çok korkunç, çok acı bir olayla daha karşı karşıyayız. Burada ciddi bir zihniyet, sistem sorunu ve ihmalkarlık var. "Bir şey olmaz" kafasının sonuçları bunlar.
Dünyanın her yerinde binaların giriş veya zemin katlarında benzer işletmeler, mağazalar can güvenliğini odağına almış sıkı kurallar, denetimlere tabi. Kağıt üstünde değil, gerçek ve işleyen bir denetim mekanizması şart. "Can"dan daha kıymetli bir şey var mı? En başta bu önemsemeyen, şuursuz gidişatın bitmesi gerekiyor. Kat etmemiz gereken fersah fersah yol var, yolda başımıza gelenlerden yeteri kadar ders çıkarılmıyor ve ne yazık ki faciaların sonu gelmiyor.
Başımız sağ olsun ve geçmiş olsun.
#yangin #insaat #tehlike #mevzuat #işguvenligi #workplaceheathandsafety #isg #itfaiye #firefighters #istanbul #casulaty #ölüm #insaat #CAR #isverensorumluluk #facia #tragedy #disaster #nightclub
Commentaires