Nakliyat Sigortaları çok sevdiğim bir alan. Yıllar önce Nakliyat Departmanı kurma görevi verildiğinde bu branşı o kadar iyi tanımıyordum. İçine girdikçe ne kadar zengin bir dünya olduğunu ve farkında olmadan hayatımızda ne kadar çok yerde karşımıza çıktığını gördüm.
İnternetten verdiğimiz siparişlerimizden, gönderdiğimiz evraklara, sürprizlerle gelen bir çiçekten, emeklerimizle ürettiğimiz ürünümüzün bir sonraki durağına ulaşmasına, şehirler ve ülkeler arası , yolları, dağları denizleri aşan ticari mallardan, büyük yatırımların kritik ekipmanlarına, geçenlerde fırlatılan milli uydumuz Türksat 5B'ye kadar her şey nakliyat sigortalarının kapsamında (Evet uydu fırlatılması da bir nakliyat sigortası riski).
Nakliyat (Kargo- Emtia) Sigortaları; kara, deniz, hava ve demir yoluyla bir yerden diğer bir yere taşınmakta olan her türlü yükün, taşınmaları sırasında karşılaşabilecekleri tehlikelerden kaynaklanan hasarlara karşı, genel ve özel şartlar ile belirlenmiş sınırlar çerçevesinde teminat sağlar.
Geçtiğimiz haftalarda ana hatlarıyla giriş yaptığım , ancak yaşanan büyük deprem felaketi nedeniyle ara verdiğim Nakliyat Sigortaları sersine Karayolu Taşımaları ve CMR la devam edelim
Dünya genelinde nakliyat sigortalarının tipine göre dağılımına bakalım
(Kaynak; iumi.com)
Yaklaşık %11 kadarı havayolu ile kalan ise birbirine çok yakın oranlarda kara, deniz ve demiryolu ile yapılmaktadır (%30 larda)
Türkiye'deki dağılım ise Ulaştırma ve Altyapı Bakanlığı 2021 verilerine göre aşağıdaki gibidir:
Karayolu % 91,9
Demiryolu % 4,8
Denizyolu %3
Havayolu % 1'den az
Karayolu ile yapılan taşımalarda genellikle tercih Geniş veya Kamyon Klozu (Yükleme-Aktarma-Boşaltma Dahil veya hariç) kapsamı tercih edilmektedir. (İkinci el/ kullanılmış emtia taşımalarında kamyon klozu verilir)
Nakliyat sigortalarının primi taşınan malın değerine uygulanan bir yüzde (%) fiyat ile hesaplanır.
Sigortacılar fiyatlarını taşınan malın cinsi, araç cinsi, güzergah, tedarikçi veya özmal araçla taşıma, hasar geçmişi ve güvenlik önlemlere bakarak belirler. Sigortacılar standart bilgiler ve klozlara ek olarak, emtiaya veya taşıma aracına özel fiyat, klozlar ve muafiyetler uygulayabilirler. Sigorta sektörünün temkinli yanaştığı başlıca emtia türlerine örnek olarak yanıcı ve patlayıcı ürünler, petrol ürünleri, cam ürünleri, elektronik eşya, alkol ve sigara taşımaları, ısı kontrollü taşımalar, canlı hayvan taşımaları, oto taşımalarıdır. Aynı zamanda taşımanın gerçekleşeceği rota ve yol durumu, ek olarak uygulanan ambargo ve yaptırımlar da önemlidir. Böyle durumlarda bu klozların sigortalıya detaylı olarak açıklanması, hasar öncesi alınması gereken önlemlerin belirtilmesi, hasar anında yaşanabilecek sıkıntıları büyük oranda azaltır. Rücu edilebilirlik yönünden taşımanın tüzel bir kişilikle yapılması, taşıyıcının geçerli bir sorumluluk sigortasının olması (FFL, yurtiçi taşıyıcı sorumluluk veya CMR) önemlidir.
Yurtiçinde yapılan taşımaların bir kısmı da ithalat sonrası, mallar millileştikten sonra alıcının deposuna kadar olan nakliyelerdir. Nakliyenin bu kısmı ithalat işlemlerinde göz ardı edilebilmektedir. Eğer ithalatın nakliyat sigortası varış limanında sona ermekteyse , varış limanından son depoya kadar olan taşımalar için yurtiçi nakliyat sigortası yaptırılmalıdır.
İhracatlarda ise durum biraz farklıdır. Satış şekilleri nedeniyle çoğu mal uluslararası taşımanın yapılacağı araca (gemi, tren, uçak) yüklenene kadar teminatsız kalabiliyor. En son depremde yaşananlar, ihracatlardaki sigorta eksiliğine dikkat çekti. Nakliyat sigortası alıcı tarafında olduğunda , alıcının sigorta koşulları bilinmiyorsa sorulması ve ticaretin sürekliliği için ihracat limanı/ noktası için sigorta yaptırılması gerekli görünüyor.
CMR (Convention on the contract for the international carriage of goods by road)
Kıta Avrupa'sında karayollarının gelişmesi, kara sınırlarında kısıtlamaların azaltılması ve ülkelerarası dolaşımın kolaylaştırılması sonucu, uluslararası karayolu taşıyıcılarının sorumluluğunu belirleyen bir konvansiyondur. Fransızca karşılığı“Contrat De Transport International De Marchandise Par Route” olan bu anlaşmaya Türkçe karşılık olarak “Uluslararası Karayolu İle Mal Taşımacılığı Anlaşması” demek mümkündür. CMR 19 Mayıs 1956’ da Birleşmiş Milletlere bağlı Avrupa Ekonomik Komisyonu tarafından hazırlanmış, 02 Temmuz 1961’ de yürürlüğe girmiştir. Türkiye 1993 yılında bu organizasyona katılmıştır.
Uluslararası karayolu nakliyecileri, istihdam ettikleri kişilerin ve taşımanın yapılması için hizmetinden yararlandıkları aracıların kusurlardan sorumludurlar. Taşıyıcının malları taşımak üzere teslim aldığı anda başlayan bu sorumluluk, varış yerinde bulunan alıcıya malların teslim edilmesi ile sona erer. CMR sigortası taşınan malı değil, taşıyıcının taşıdığı mallara ilişkin hukuki sorumluluklarını teminat altına almaktadır. Bu nedenle mal (nakliyat) sigortası ile karıştırılmamalıdır.
Söz konusu poliçe, Türkiye de dahil birçok ülkenin gümrüklerindeki resmi işlemlerde ithalat ve ihracat için zorunlu belgeler arasında yer alır. Nakliyeci dünyasında daha çok Ce-Me-RE, Se-Me-Re diye bilinen CMR Sigortasında
Taşıma karayolu ile gerçekleştirilmelidir.( araçtan inmediği sürece deniz, tren gibi taşıma araçlarıyla bölünebilir.
CMR’ye taraf en az bir ülkenin yer aldığı uluslararası bir taşıma olmalıdır.
Taşınan mal bir eşya olmalıdır (canlı hayvan dahil).
Taşıma sözleşmesinden kaynaklanan bir borç-alacak ilişkisi bulunmalıdır.
CMR konvansiyon hükümleri çerçevesinde yapılan taşıyıcının sorumluluğu 8.33 SDR (Özel çekme hakkı) olarak sınırlandırılmıştır. Special Drawing Rights- Uluslararası Para Fonu (IMF) tarafından 1969 yılında meydana getirilmiş uluslararası bir rezerv para birimidir.
Nakliyat sigortalarında sigorta primini menfaati olan mal sahibi öderken, CMR sigortası primi taşıyıcı tarafından ödenir. CMR primi nakliyat sigortasından farklı olarak nakliyecinin yıllık brüt kazancının (Gross Freight Revenue- GFR) üzerinden yüzde(%) fiyat ile hesaplanır. CMR ile taşıyıcı sadece kendi araçları ile yaptığı taşımaları değil, aynı zamanda kendi hamule senetleriyle taşıma yapan başka nakliye firmaları veya bu firmalardan kiraladığı araçlarla yaptığı taşımaları da teminat altına alabilir.
Konvansiyon hükümlerine göre kasıt veya eşdeğeri bir davranışla malların zarara uğratılması durumunda taşıyıcı yasanın kendisine tanıdığı olumlu şartlardan faydalanamaz, tazminat ödeme limiti SINIRSIZ hale gelir.
Meydana gelen hasarın, nakliyecinin sorumluluk alanında iken gerçekleştiğinin saptanması durumunda, nakliyat sigortacısı nakliyeciye karşı rücu hakkını kullanabilmektedir. Yurtiçindeki karayolu nakliyecileri CMR yerine Yurtiçi Taşıyıcı Sorumluluk sigortası ile taşınan mala karşı sorumluluklarını sigorta edebilirler.
Önemli!
Bazen mal sahipleri nakliyat hasarlarında sigortacısının rücu için nakliyeci yerine direkt nakliyecinin CMR sigortasına gitmesini talep etmektedir ancak bu beklenti yasal nedenlerle ve sigorta hukuku gereği karşılanamaz. Her mal sahibi, daha önce de altını çizdiğimiz gibi, sigortalı değilmiş gibi hareket ederek taşıyıcının bir sorumluluk sigortası olsun ya da olmasın taşıyıcıya karşı işlemlerini hukuk çerçevesinde başlatmalı, gerekli tüm belgelere sahip olmalı, tutanak ve ihtarnamelerini zamanında düzenlemeli ve göndermelidir. Hasar anında pek çok bilgi ve belge talep edilir ( Sigorta poliçesi, Beyan yazısı,Fatura, CMR ,Kargo raporu, gümrük giriş/çıkış beyannamesi, Tutanak, Çeki listesi , fotoğraflar, protesto yazısı, vergi bilgileri gibi)
Lojistik firmaları için çok kıymetli olan bir sigorta çözümü de Freight Forwarder Liability- Kısaca FFL. Son derece detaylı olan FFL, genellikle nakliyat sigortası veya CMR gibi değerlendirilse de aslında geniş kapsamlı bir sorumluluk poliçesi ve lojistik şirketleri için hayati önemde teminatlar içeriyor. Lojistik hizmetler ve FFL'e detaylı olarak başka bir yazıda yer vereceğim.
Nakliyat ticareti bütünleyen en önemli süreç. Bazen kurumlar günlük hayatlarında operasyonel bir iş olarak değerlendirip, nakliyat sigortasının içeriğine çok dikkat etmeyebiliyor. En geniş hizmet ağı olan acentelerin de uzmanlık isteyen nakliyat branşına çok ilgileri olmadığı görünüyor.
Nakliyat sigortalarının 2022 yılı sonu toplam sigorta primi üretimindeki payı %1,87 ile yaklaşık 3,8 Milyar TL. 2022 Teknik Gelir tablolarına göre de bu branşın karlılığı %83.(kaynak tsb.org.tr) Bu verilerden de anlaşıldığı gibi , her ticari operasyonun ayrılmaz bir parçası olan ve yüksek komisyon oranlarıyla dikkat çeken nakliyat sigortaları büyümeye en açık ve en karlı alanlardan biri.
Verilen bütün emeklerin ve yapılan tüm yatırımların nihai ürünlerini koruyan ve ticaretin devamını destekleyen bu önemli sigortayı yaptırmayı ihmal etmeyin.
Yolların emekçilerinin olmazsa olmazı kamyon yazısı ile başladık, öyle bitirelim:
"Biz kimseyi yarı yolda bırakmadık. Onlar kendileri indiler."
Hasarsız günler dilerim.
NOT- Nakliyat sigortaları ile 1 Şubat 2023 tarihli yazım için;
https://www.zeynepturker-insurance.com/post/ti%CC%87caret-nakli%CC%87yat-ri%CC%87skleri%CC%87-nakli%CC%87yat-si%CC%87gortalari
Comments