Makine Kırılması serisini, sigortacıların pek sevdiği hareketli makineler ya da diğer adıyla "İş Makineleri"nin sigortasıyla bitirelim.
İş makineleri, inşaat ve yapı sektöründe çeşitli işlerde (kara yolu yapım, bakım ve onarımı, su kanalları yapımı, toprak kazımı, yükleme ve yayılımı vb.) kullanılan çok amaçlı makinelere verilen genel bir ad. İş makineleri genel olarak paletli ve lastikli olmak üzere ikiye ayrılıyor. Yaptıkları işlere göre loder (yükleyici), bekoloder (yükleyici-kazıcı), ekskavatör, silindir, greyder, skreyper (kazıyıcı yükleyici), dozer ve diğer iş makinaları olarak gruplandırabiliriz. Bunlara ek olarak zemin gevşetme makinaları, zemin sıkıştırmaya yarayan çeşitli tiplerdeki silindirler, vibratörler, tokmaklar, beton hazırlama, karıştırma, iletme, yayma vb. işlerde kullanılan inşaat makinaları, asfalt sericiler, asfalt frezeleri, tomruk taşıyıcılar, kompaktörler, mikro yükleyiciler de iş makinasıdır.
2918 Sayılı Karayolları Trafik Kanununda açıklandığı üzere; İş makineleri yol inşaat makinaları ile benzeri tarım, sanayi, bayındırlık, milli savunma ile çeşitli kuruluşların iş ve hizmetlerinde kullanılan; iş amacına göre üzerine çeşitli ekipmanlar monte edilmiş; karayolunda insan, hayvan, yük taşımasında kullanılamayan motorlu araçlardır.
Bu zamana kadar bahsettiğimiz üretimde kullanılan sabit makinelerden farklı olarak iş makinelerinin maruz kaldığı riskler daha farklı ve çeşitli.
Bu makineler bir yerden bir yere bazen kendi tekerlekleri üzerinde bazen de taşımaya uygun araçlarla nakledilir. Kimi makineler de boyutları nedeniyle parça parça taşınarak , kullanılacağı sahada monte edilir. Hem bu nakliyeler, hem montaj demontaj, hem de kullanım esnasında pek çok riskle karşı karşıya olan bu makineler, kendileri zarar görebildiği gibi, çalıştıkları ya da bulundukları sahada maddi ve bedeni zararlarına sebep olabilirler.
İşte karşımızda yine birden fazla genel şartın devrede olduğu bir sigorta poliçesi !
Makine kırılması kapsamındaki arızalar için makine kırılması sigortası genel şartları geçerlidir. Ancak kendi başlarına hareket etmeleri nedeniyle kasko sigortası kapsamına giren riskler de söz konusu olduğundan hareketli makinelerin sigorta teminatında kasko genel şartları da yer alır. Bu nedenle poliçenin adı "Hareketli Makine Kırılması Geniş Kasko" olarak geçer. Diğer taraftan trafiğe çıkan hareketli makineler için sorumluluklar nedeniyle "Zorunlu trafik sigortası" da yaptırılır. Buraya hemen önemli bir detayı koyalım. Tescile tabi ruhsatı plakası olmayan araçlar karayoluna çıkamaz. Çıkarlarsa ve bir zarar verirlerse ne kendi hasarı ne de verdiği zarar ödenmez.
İş Makineleri, bir üretim tesisin içinde normal çalışma halindeki sabit makinelerden çok farklı olarak inşaat sahalarında, dağda bayırda, sokak arasında, cadde üstünde, toprak ya da enkaz yığınlarında, limanlarda, kısacası bir iş makinesinin gerektiği herhangi bir yerde oldukça zor ve acayip koşullarda çalışır. Yeri gelmişken genel bir uygulama notu olarak aklınızda bulunsun, yeraltı, maden ve tünellerdeki iş makineleri genellikle sigorta kapsamına alınmaz,
İş makinelerinde finansal kiralama şirketleri tarafından yapılan Leasing all risk poliçeleri çoğunlukta. Hacim nedeniyle leasing şirketlerinin sağladığı kapsamlar oldukça geniş ve muafiyetleri de piyasasının i muafiyetlerden daha düşük olabiliyor. Ancak burada leasing yoluyla alınan makinelerin "yeni" olmasının getirdiği avantajlar olduğunu belirtmek gerekiyor.
Ancak durum herhangi bir sigortalının leasing yoluyla alınmamış, yeni olsa bile kendi makinelerine gelince sigortacıların riske bakışı çok temkinli. İş makineleri parkı olan, bu makineleri kendi işlerinde kullanan veya kiralama yapan firmalar, sigorta bulmakta zorlanıyorlar. Bunların belli başlı sebeplerine bakarsak;
· Makinelerin farklı taraflarca kısa veya uzun süreli olarak kontrolün çok da ellerinde olmayan ortamlarda kullanılması
· Operatör/ Kullanıcı hataları
· Makinelerin çalıştığı ortamlar
· Risk Yönetimindeki zayıflıklar
· Nakliye riskleri
· Aşırı yükleme, hatalı kullanım kaynaklı hasarların sıklığı
· Küçük arıza veya cam kırılması gibi hasarların sıklığı
· Yorulma
· Kazalar ve makinelerin etrafa verdiği zararların sıklığı ve zararların boyutu
Hepimizin aşina olduğu iş makineleri var, kepçe(ekskavatör), silindir, forklift, vinç gibi. İnşaatlar diyarı olduğumuz için beton mikserleri, beton pompalarını ve kule vinçleri de sık sık görüyoruz. İş makinelerin forklift gibi nispeten küçük boyutta olanları var, TBM (Tunnel Broing Machine- Tünel Delme Makinesi) ya da limanlardaki yükleme boşaltma vinçler gibi devasa olanları da.
Sigortacılar riski değerlendirirken ve fiyatlarken makinenin yaşına, markasına ve kullanımına bakarak karar veriyorlar. Hareketli makine sigortalarının hasar prim oranı genellikle yüksek. %100 ün üzerinde. Değeri birkaç bin dolarla milyonlarca dolar arasında değişen makineler için alınan sigorta primlerinin karşılığı ödenen hazar tazminatları çok yüksek ve bahsettiğim sebeplerden dolayı rücu edilme oranı da düşük.
Bu makinelerin kullanımı özel eğitim ve ehliyet gerektiriyor, aksi takdirde hem makinenin kendisinde hem de üçüncü şahıslarda maddi ve bedeni üzücü durumlarla sonuçlanan olaylar yaşanabiliyor. Bu ehliyetler ve belgeler Milli Eğitim Bakanlığı'na bağlı kurumlar tarafından veriliyor .Öncelikle G sınıfı ehliyete sahip olmak gerekiyor. İş makinesi ehliyeti tek bir ehliyet değil, örneğin kule vinç kullanabilmek için kule vinç ehliyeti (operatörlük belgesi), forklift için forklift ehliyeti (operatörlük belgesi) alınması gerekiyor. Ayrıca her iş makinesi için G sınıfı ehliyet sahibi olmak da yeterli değil.
Bu makineler riski alanlarda çalıştıklarından yer kayması, toprak altında kalma, suya düşme, patlama, infilak, devrilme gibi pek çok nedenle hasar görüyor. Aşırı bir rüzgar inşaat için monte edilmiş kule vinci ya da geçtiğimiz aylarda şahit olduğumuz gibi bir gemi çarparak devasa vinçleri domino taşı gibi devirebiliyor. Tünel makinesi bir sarsıntı ile yer altında kalabiliyor, hatalı / aşırı yükleme ya da bilinmeyen bir nedenden makineler birleşme yerlerinden gerçek anlamda kırılabiliyor, parçaları kopuyor. Kimi denize düşüyor, kimi çalınıyor. Çalışacakları sahaya nakledilirken araçtan düşebiliyor, araca zarar verebiliyor ya da bir köprü ya da engele takılıp devrilebiliyorlar. Bunlar olurken sadece makinenin kendisi değil, tonlarca ağırlıktaki makinenin etrafındakiler de ciddi zarar görebiliyor.
Yorulma ve eskime , operatör kusurları gibi bir diğer hasar nedeni. Pek çok zarar, bu sebeple reddediliyor. Makinelerin ve parçalarının belirli bir ömrü var, işte bu ömür hem kullanıldığı işler, hem kullanıcı, hem de malzemeye göre değişiyor.
Sigorta sektörü marka model ve kullanım bazında iş makinelerine dair detaylı hasar istatistiğine sahip. Tabi hasarlar bu kadar sık olunca makul maliyetlere sigorta teminatı bulmak zorlaşıyor.
Bu branşın önemli sorunlarından biri de gerçekleşmiş ama rapor edilmeyen hasarlar. Bazen sigortalılar, sigorta bulmak için ufak tefek hasarlarını bildirmeme hatasına düşebiliyorlar. Açıkçası bu durum hemen anlaşılıyor, çünkü bu sektörde olup, sigortalıları ve yıllar boyu hasarlarını tek tek sayabilecek kadar sağlam hafızaya sahip UW lar olduğunu söyleyebilirim. Daha talebi önlerine koymadan, ret verecek kadar makine parklarını ve filoları iyi tanıyorlar.
Zayıf risk yönetimi konusu; yazının sonunda iş makineleri kazalarından örnekler olan videolar ve haberler var. Buradan da görebileceğiniz gibi kazaların bir kısmı da işin kolayına kaçıp, bazı önlemleri almamaktan kaynaklanıyor. Yükseklikler dikkate alınmadan yapılan yüklemeler, , hızını alamayıp insanların evlerin olduğu alanlara dalan makineler, aşırı veya hatalı yüklemeler, can ve mal güvenliğini geri plana atan hatalı hareketler ciddi zararlara sebep olabiliyor.
İş Makinelerinin hasarlarında hem sigorta bedeli hem de hasar bedeli üzerinden uygulanan muafiyetlere sıkça rastlıyoruz. Cam kırılması, fiziksel ezilme gibi küçük boyutlu ama frekansı yüksek hasarlar genellikle muafiyet tutarları içinde kalıyor.
Gelelim can alıcı soruya, makineler pahalı, hasarlar oluyor ama piyasa ya teklif vermeye yanaşmıyor ya da primler çok yüksek. Bu durumda nasıl sigorta yaptırılabilir?
Çözüm, sigortalı ve sigortacı işbirliği. Sigortalıların sigortacı ile hasar neden analizleri, frekans hasarlarının yönetimi ve azaltılması yoluyla hasar prim dengesinin korunmasını amaçlayan bir işbirliğinden bahsediyorum. Sigortacılar, geçmişte yaşadıkları zararlar nedeniyle doğal olarak temkinli hareket ediyorlar, haksız da değiller ancak taraflar ,hasar eksperlerinin tecrübelerinden de faydalanarak, yetkin servis ağı ve düzenli bakımlarla iyi bir risk yönetimi yoluyla frekans hasarlarını kontrol altına aldığında, iş makinesi filoları için büyük ve beklenmedik hasar nedenlerine odaklanmış sürdürülebilir ve ekonomik sigorta çözümleri bulmak mümkün.
Büyük ya da küçük yerli ya da ithal, makineler, her zaman her yerde ihtiyaç duyulan her iş makinesi önemli bir yatırım. Bu değerli yatırımların korunması için azami iyi niyet prensibinden ödün vermeden, her operasyonda risk yönetimi yaklaşımı burada da olmazsa olmaz.
Herkese kolaylıklar.
İlginç iş makinesi kazaları
Comments