top of page
Ara

KEFİLİM OLUR MUSUN? KEFALET SİGORTALARI (SURETY BOND)

Güncelleme tarihi: 4 gün önce

Çoğumuzun tatsız bir kefil olma hikayesi vardır. Yıllar yıllar önceydi, bir arkadaşım bankadan kredi almak için başvurdu, yakın arkadaşım, ben de kefil oldum. Aradan bir zaman geçti. Maaşlar her ay bankaya yatıyor hepimiz gibi ben de sabırsızlıkla maaş gününü bekliyorum ki kirayı ödeyeyim, faturalar var, taksitler, kredi kartı ödemeleri var, bilindik ödemeler işte. Aa bir baktım o da ne ! Maaşımın bir kısmı yok! Hiç kullanmadığım ama hepimize önerilen avans hesap kısmında da şöyle bir not … "icra nedeniyle ek hesap limitiniz kaldırılmıştır." Ben şok! Ne oldu ki diyorum, ne icrası ? Meğerse kefil olduğum arkadaşım borcunun bir kısmını ödeyememiş, bana da haber vermemiş, banka da bir güzel benden tahsil etmiş ve daha da edecek.


Kötü bir andı gerçekten, hem çok kızdım hem de çok üzüldüm. Haber verseydi bir çözüm bulurduk bir şekilde, ama en olmaması gereken oldu, hem habersiz yakalandım, hem de hayal kırıklığına uğradım. Borç fazla değildi. Tamamını ödedim. (Tahmin edeceğiniz gibi hiçbir faturasını, ödemesini son ödeme tarihine bırakmayan tiplerdenim) Bankaya da sinir oldum açıkçası, "size şunu verelim Zeynep Hanım, kredi kartı limitinizi yükseltelim Zeynep Hanım, sigortanızı yapalım Zeynep Hanım" gibi pek çok sebeple sürekli arayan bankadaki müşteri temsilcisine, "yıllardır müşterinizim bari durumu haber verseydiniz" dedim. Maaşım yattığı müddetçe mecburen o bankayla çalıştım, maaş ilişkimiz bitince o bankada ne var ne yok kapatıp, bir daha da çalışmadım. Hala "xxx limitli krediniz hazır" diye sms ler gönderiyorlar.


Birine kefil olmadan önce ilişkimizin yakınlığına, geçmişimize, genel yaşam standardına, duruşuna ve bir de "ya ödeyemezse ihtimaline" karşılık kendi gücümüze bakarız. Kredinin geri ödenmemesi ihtimalini aklıma bile getirmemiştim.


Kefalet bireysel bazda daha çok duygusal etmenlere dayanırken, iş dünyasında kefalet, riskin detaylı analizlerle incelendiği ve kefillerin kendilerini garantiye aldıkları, sıkı kontrol mekanizmalarıyla yapılandırılmış bir süreç.


Ülkemizdeki kefalet bir “Teminat Mektubu” olarak bankacılık ürünü olarak bilinse de dünyada apayrı bir sigorta ürünü. Kendine has bir market olan Surety piyasası 2024 yılında küresel bazda 21,24 milyar dolar prim üretilmiş ve 2033 yılına kadar yaklaşık 34,89 milyar dolara ulaşması bekleniyor.


Teminat mektubu, bir kişinin ya da kurumun belirli bir yükümlülüğü yerine getireceğini bankanın itibarını ortaya koyarak alacaklıya güvence veren, eğer yüklenici yükümlülüğünü yerine getirmezse, muhatap tarafın bankadan tazminat talep edebileceğini taahhüt eden resmi bir belgedir. Bankalar teminat mektubu verirken, diğer taraftan kendilerini korumaya almak üzere mektubu verdikleri taraflardan ipotek gibi bazı garantiler talep eder. Aslında Teminat Mektubu bir “Nakit Olmayan Kredi’dir (Gayri Nakdi Kredi)


Kefalet Sigortası ise bu sefer bir kişinin ya da kurumun belirli bir yükümlülüğü yerine getirememesi durumunda, sigorta şirketinin devreye girerek bu yükümlülüğü üstlendiği bir sigorta ürünü. Temel olarak sigorta şirketi sigortalının borcunu ya da taahhüdünü yerine getirmemesi riskine karşı, lehtar (alacaklı) adına teminat sağlar ve eğer sigortalı yükümlülüğünü yerine getirmezse, bu borcu öder ve ardından sigortalıya rücu eder.


Ülkemizde nispeten yeni olan Kefalet Sigortaları (surety bond) ABD’de 100 yılı aşkın süredir yaygın olarak kullanılan, oldukça köklü ve kurumsallaşmış bir yapıya sahip. ABD piyasası taahhüdü yerine getirecek kişi ya da kurum Principal (yüklenici) taahhüdün yerine getirilmesini bekleyen taraf (genellikle kamu kurumu olan Obligee (Lehdar) ve yüklenicinin yükümlülüğünü yerine getirmemesi durumunda devreye giren sigorta şirketi (Surety) şeklindeki "Üçlü Taraf" yapısıyla sadece kamu değil, özel sektörde de özellikle inşaat, enerji ve altyapı projelerinde hizmet veriyor. Kefalet sağlayan şirketlerin finansal gücü, A.M. Best, Moody’s gibi derecelendirme kuruluşları tarafından izleniyor ,ayrıca büyük kefalet risklerinde global reasürans piyasaları devreye giriyor.


Ülkemizde ise, 2014 yılında Hazine Müsteşarlığı tarafından yayımlanan “Kefalet Sigortası Genel Şartları” ile kefalet sigortasının hukuki altyapısını oluşturan ilk adım oldu. 5 Aralık 2017 tarihli Resmî Gazete’de yayımlanan yasa değişikliğiyle 4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’nda yapılan düzenlemeler sayesinde, kamu ihalelerinde banka teminat mektubu yerine kefalet sigortası kapsamında düzenlenen kefalet senetlerinin kullanılmasının önü açıldı.


Özellikle sigortalıların kredi limitlerini rahatlatan ve bilançoda borç olarak görünmeyen kefalet sigortaları, ticaret hayatının sürekliliğinde son derece önemli bir rol üstleniyor. Ülkemizde en çok inşaat, enerji ve altyapı projelerinde kullanılan kefalet senetleri , bu sektörlerdeki projelerin finansman yapısını doğrudan etkiliyor. Kefalet sigortası, özellikle nakit akışı sınırlı olan KOBİ’ler için cazip bir ürün. Banka kredi limitini kullanmaması, şirketlerin finansal esnekliğini artırıyor, nakit kredilere erişimini ve bu yolla yatırım yapmalarını kolaylaştırıyor.


Kefalet sigortaları ve banka teminat mektubunu karşılaştıralım

Kriter

Banka Teminat Mektubu

Kefalet Sigortası

Hukuki Nitelik

Garanti sözleşmesi

Sui generis (kendine özgü) sigorta sözleşmesi

Taraflar

Banka – Borçlu – Lehdar

Sigorta şirketi – Sigortalı – Lehdar

Ödeme Şartı

Genellikle “ilk talepte ödeme”

Şartsız olabilir; şarta bağlıysa risk değerlendirmesi yapılır

Finansal Etki

Kredi limitini kullanır, bilançoda borç olarak görünür

Kredi limitini etkilemez, bilançoda borç olarak yer almaz

Borcun İfası

Banka doğrudan ödeme yapar

Sigorta şirketi ödeme yapabilir veya işi tamamlatabilir

Denetleyici Kurum

BDDK 

SEDDK 

Kullanım Alanı

Kamu ve özel sektör, yaygın

Kamu ihaleleri, özel projeler, yeni gelişmekte olan alan

Maliyet ve Esneklik

Genellikle daha pahalı ve prosedürel

Daha esnek, KOBİ’ler için erişilebilir maliyetli


2017’deki mevzuat değişikliğiyle birlikte, kefalet senetlerinin kamu ihalelerinde geçici ve kesin teminat olarak kabul edilmesi, özellikle son on yılda hem kamu hem özel sektörde dikkat çekici bir dönüşüm yaratarak bu ürünü yaygınlaştırdı. Hala gelişme aşamasındaki kefalet sigortalarının potansiyeli de oldukça yüksek. 2017 den itibaren kapsamı genişletilerek;


  • İhaleye katılım aşamasında, teklifin ciddiyetini göstermek için sunulan Geçici Teminat;

  • İhaleyi kazanan yüklenicinin sözleşme şartlarını yerine getireceğine dair güvence şeklinde Kesin Teminat;

  • Kamu kurumunun yükleniciye yaptığı avans ödemesinin güvence altına alınması amacıyla Avans Ödeme Teminatı

  • Teslim edilen işin belirli bir süre boyunca sorunsuz işleyeceğine dair Bakım-Onarım Teminatı ve

  • Özellikle ihracat yapan firmalar için KDV iadesi süreçlerinde vergi dairelerinin talep ettiği Gümrük ve Vergi Teminatları da artık sigorta şirketleri tarafından düzenlenen kefalet senetleri şeklinde sunuluyor ve kamu kurumları tarafından geçerli teminat olarak kabul ediliyor.


Uygulama

Dünya kefalet prim üretiminin yaklaşık %30-40’ını tek başına gerçekleştiren açık ara lider durumdaki ABD ile Türkiye’deki uygulama farklarına bakalım;


Alınan garantiler bakımından incelendiğinde ABD’de Kefalet Sigortalarında yüklenicinin bilanço, gelir tablosu, nakit akışı ve geçmiş proje performanslarını içeren detaylı finansal incelemelerde oldukça gelişmiş sistematikleri göze çarpıyor. Sigorta şirketi ödeme yaparsa, yükleniciden bu tutarı tahsil etmek için yasal haklara sahip ve “İç Teminatlar “(Indemnity Agreement) ile Principal (yüklenici) ve çoğu zaman yöneticiler, kişisel mal varlıklarıyla da sorumluluk altına giriyor. ABD’de kefalet sigortası yüklenicilerin tüm projelerine sağlanan genellikle uzun vadeli iş ortaklığına dayanıyor. Kefiller garantilerin sağlamlığının yanında yüklenicinin geçmişi, eski iş performansı, ticari geçmişi, reputasyonu gibi pek çok etmeni öncelikli olarak risk değerlendirmesine katıyorlar.


Ülkemizde ise ürünün yeni olması itibariyle mali incelemeler sınırlı kalabiliyor, alınan iç teminatlarda genellikle şirketin mali gücü esas alıyor , bankalara benzer garantiler talep ediliyor ve daha az kişisel sorumluluk içeriyor. Sigorta şirketlerinin rücu hakları var elbette ve rücuda kurumsallaşma yolunda ilerlemeler devam ediyor. Türkiye’de kefalet sigortası çoğunlukla proje bazlı ve kısa vadeli teminatlar şeklinde sunuluyor. Bazı uygulamalarda, kefalet senedinin sigorta poliçesi olarak düzenlenmesi halinde damga vergisinden istisna tutulabileceği yorumlarına karşılık, özellikle KDV iadesi süreçlerinde kullanılan kefalet senetlerinde vergi idaresinin farklı yorumlar getirmesi nedeniyle SEDDK ve sektör temsilcileri, rekabeti olumsuz etkileyen damga vergisi uygulamasında standartlaşma için görüşmelerine devam ediyor.



ABD’de 1935 tarihli Miller Act ile federal kamu projelerinde kefalet sigortası zorunlu, ABD surety şirketleri, genellikle büyük sigorta gruplarının bir parçası ve gelişmiş yüklenici değerlendirme sistemleri, rücu mekanizmaları ve teminat yönetimi sistemlerine sahipler. ABD’de kefalet sadece kamu değil, özel sektör projelerinde de standart bir uygulama, bu da piyasanın derinliğini ve sürdürülebilirliğini pekiştiriyor. Diğer taraftan ABD’de kefalet piyasası, InsurTech çözümleri, blokchain uygulamaları ve API tabanlı entegrasyonlarla dijitalleşmeye öncülük ediyor.


ABD ve Türkiye'de senetlerin türüne göre kullanımı

Tür

Amaç

ABD'de Yaygınlık

Türkiye'de Yaygınlık

Teklif Teminatı

İhaleyi kazananın teklifi onurlandırmasını ve sözleşmeyi imzalamasını sağlar

✅ Standart

⚪ Yeni gelişiyor

Performans Teminatı

Projenin sözleşmeye uygun şekilde tamamlanmasını garanti eder

✅ Zorunlu (Miller Act)

✅ Kamu projelerinde kullanılıyor

Ödeme Teminatı

Alt yüklenicilerin ve tedarikçilerin ödenmesini sağlar

✅ Yaygın

⚪ Sınırlı uygulama

Lisans ve İzin Teminatı

Lisanslı işletmelerin yasa ve düzenlemelere uyumunu sağlar

✅ Geniş kapsamlı

⚪ Henüz yaygın değil

Mahkeme/Judicial Teminatı

Hukuki işlemlerde (ör. temyiz, vesayet) gereklidir

✅ Standart

⚪ Nadir kullanılıyor

Sadakat Teminatı

İşverenleri çalışanların dürüstlük veya dolandırıcılığından korur

✅ Kurumsal düzeyde

✅ Sigorta poliçesi olarak mevcut

InsurTech Perspektifi


ABD ve Avrupa’da yaygınlaşan dijital platformlar sayesinde, kefalet senetlerinin başvuru, değerlendirme ve düzenleme süreçleri tamamen çevrimiçi . Yapay zeka ile risk değerlendirmesi ise yavaş yavaş geleneksel modellerin yerini almaya başlıyor. Büyük veri (BigData)ve makine öğrenmesiyle desteklenen dinamik risk modelleri ile yüklenicilerin geçmiş performansı, sektörel riskler ve piyasa verileri entegre biçimde analiz edilebiliyor.

Şeffalık ve güvenin tesisinde Blokchain teknolojisi, kefalet senetlerinin doğrulanabilirliğini ve değiştirilemezliğini sağlayarak hem kamu hem özel sektörde güveni sağlıyor. Diğer taraftan sigorta şirketleri, kamu ihale sistemleri ve ERP yazılımlarıyla entegre çalışan API çözümleri, kefalet senetlerinin doğrudan dijital ortamda sunulmasına olanak veriyor.


ABD ve Avrupa'daki sistemlerle karşılaştırıldığında Türkiye’de sınırlı sayıda şirket bu teknolojik altyapıya sahip ve ülkemizdeki insurtech uygulamaları daha çok doğrulama ve belge yönetimi odaklı. Ancak dijital underwriting, otomatik skorlamalar ve blockchain tabanlı teminat izleme gibi ileri seviye çözümler için ciddi bir potansiyel var.


Bu süreçte Türkiye’de sahte kefalet senetlerine karşı son dönemde önemli adımlar atıldı. 2024 yılında SEDDK, sahte kefalet senetlerini önlemek amacıyla Sigorta Bilgi ve Gözetim Merkezi (SBM) nezdinde yeni bir uygulama başlattı. Kefalet senedi kullanıcıları, SBM’nin resmi doğrulama sayfası üzerinden “birim referans numarası” ile senedin geçerliliğini ücretsiz olarak sorgulayabiliyorlar. Kefalet senetlerinin dijital ortamda düzenlenmesi ve merkezi veri tabanına kaydedilmesi, sahtecilik riskini ciddi ölçüde azaltan, bu sayede kamu kurumları ve özel sektörün, sunulan teminatların gerçekliğini anında kontrol edebildiği bir uygulama.

Sigorta şirketleri, acenteler ve kamu kurumlarına yönelik bilgilendirme çalışmaları ve sahte kefalet senedi düzenleyen kişi ve kurumlara karşı uygulanan cezai işlemler hem sigorta şirketlerinin hem de lehtarların daha dikkatli hareket etmesini sağlıyor.


Kefalet Sigortasında Gelecek Adımlar;


Türkiye’de kefalet sigortasının gelişimini etkileyen yapısal kültürel dinamikler var.

Mevzuat ve yönetmelik açısından standartlaşma çalışmaları sürerken ve damga vergisinde kurumlar arası yorum farklılıkları devam ediyor. Kefalet sigortasının, özellikle KOBİ’ler ve bazı kamu kurumları nezdinde hâlâ yeterince tanınmaması ürünün yaygınlaşmasını sınırlıyor.

Türkiye’de bu alanda ruhsatlı sigorta şirketi sayısı sınırlı ve bazıları bu ürüne hâlâ temkinli yaklaşıyor. Alışkanlıklar da diğer bir faktör, kamu ve özel sektör, uzun yıllardır banka teminat mektubuna alışkın. Bu alışkanlık, kefalet sigortasının alternatif olarak benimsenmesini yavaşlatıyor. Yüksek tutarlı projelerde kefalet sigortası sunabilmek ülkemizde bu kapasite henüz sınırlı ve yurtdışından güçlü reasürans desteğine bağımlı.

Ekonomik belirsizliklerin sigorta şirketlerinin risk iştahı ve yüklenicilerin teminat taleplerine etkilerini de belirtmeliyim.


Sigortacılar bankacılık mı yapmaya başladı ?

Aracılar ! Kefalet Sigortasına Kayıtsız Kalmayın !

Kefalet sigortası, acente ve brokerler için de önemli fırsatlar sunuyor. Öncelikle bu yepyeni ürün banka teminat mektubuna alternatif arayan firmalar için cazip bir çözüm olduğundan yeni müşteriye ulaşma veya mevcut müşteride derinleşme fırsatı yaratarak portföy çeşitliliğini artırıyor.


Kefalet sigortası teknik bilgi ve mevzuat bilgisi gerektiriyor, bu da aracıların danışmanlık değerini artıran bir faktör. Bu ürüne odaklanan aracılar kamu ihaleleri, yapı denetimi ve enerji projeleri gibi alanlarda müşterilerine müşterilerine banka teminat mektubu yerine kefalet sigortası önererek "finansal esneklik sağlayan çözümlerle" stratejik katkı sunan taraf konumuna geçiyorlar. Geleneksel ürünlerin yanında , sigortalı ile uzun vadeli ilişkiler kurarak müşteri sadakatini artıran yepyeni bir saha aslında.


KOBİ düzeyindeki firmalar için 1 milyon TL ile 20 milyon TL , orta ve büyük ölçekli firmalar için 50 milyon TL’ye , bazı projelerde bu tutar 100 milyon TL’ye kadar kefalet senetleri düzenlenebiliyor. Mega projeler ve kamu ihaleleri için reasürans desteğiyle birlikte, 250 milyon TL ve üzeri kefalet senetleri düzenlenebiliyor. Özellikle yurtdışında iş yapan müteahhitlerimiz için global reasürans piyasasından 100 Milyon dolar ve üzeri kefalet senetleri temin edilebiliyor.


Banka teminat mektuplarıyla karşılaştırıldığında duruma, yükleniciye, projeye göre genellikle yüksek teminat tutarlarıyla düzenlendiğinden , iyi bir komisyon geliri olduğunu belirtmeden geçmemeyim.


Geleneksel ürünlerin yanında, müşterideki derinleşmeyi artıran ve sigortalıların hayatlarına, en hassas oldukları kapıdan girmeyi sağlayan kefalet sigortası çok ayrıcalıklı bir ürün. Bu konuya odaklanıp gerekli eğitimleri alarak uzmanlaşan acente ve brokerlerin rekabette öne çıkacağı şüphesiz.


Herkese işlerinde başarılar, bol kazançlar.





Comentários

bottom of page